Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qoʻsh-ni

Aytilishi

Etimologiyasi

QOʻSHNI 'yashash joyi yonma—yon kishilar bir—bi — riga nisbatan'. [Qosimjonning] oyisi q oʻ sh n i b i-l a n gaplashib turardi (Oʻlmas Umarbekov). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli ' maʼlum sathdan joy ol—' maʼnosini anglatuvchi qon— feʼlidan -chï qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik ch undoshi sh undoshiga almashgan (ДС, 460), soʻngra nsh un — doshlari oʻrin almashgan (ДС, 455); oʻzbek tilida ï un — lisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qon— + chï = qonchï > qonshï > qoshnï > qoshni. Mahmud Koshgʻariy qadimgi turkiy tilda bu soʻzning qoshnï shakli ham, qonshï shakli ham qoidaga mos va toʻgʻri deb taʼkidlaydi (Devon, I, 408). DSda keltirilgan misollardan dastlabgi shakl qonshï ekani sezilib turibdi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 ot Uylari, hovli-joylari yonma-yon yoki yaqin boʻlgan kishilar, oilalar, xonadonlar (bir-biriga nisbatan). ◆ Yaqin qoʻshni. Yon qoʻshni. Hovli olma, qoʻshni ol. Maqol . ◆ Gilam sotsang, qoʻshningga sot, bir chekkasida oʻzing oʻtirasan! Maqol . n Qo-simjonning ◆ Oyisi qoʻshni bilan gaplashib turardi. Oʻ. Umarbekov, „Ona“ . ◆ Bir qarichlik-dan dutorni sevaman, bir qoʻshni kelinchak-dan oʻrgangan edim. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ [Otabek] Guzarga chiqqanda, Hasanali-ning qoʻshnisi boʻlgan Ali erinibgina doʻkon taxtasini tushirmoqda edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

2 Ish joyi, joylashish oʻrni yonma-yon yoki yaqin boʻlgan kishilar (bir-biriga nisbatan). ◆ Qiz soʻragan kursant, haqiqatda, El-murodga qoʻshni, ikkinchi vzvodda oʻqir edi. Shuhrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Hayron boʻlib, suvdonga tikildi. U kovak edi — oʻq teshib oʻtibdi, uni uloqtirdi-da, qoʻshnisidan, sersoqol rusdan suv tiladi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

3 sft. Yonma-yon turgan, joylashgan, bir-biriga yaqin, chegaradosh. ◆ Koʻshni brigada. Qoʻsh-ni mahalla. Qoʻshni qishloq. Qoʻshni mamla-katlar. n ◆ Yigit yalt etib qoʻshni dalaga qaradi. U yerda xotin-xalajshr, bola-chaqa-lar chuvullashib, paxta terishayotgan edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

Qoʻshni burchaklar mat. Bir tomoni umu-miy boʻlib, qolgan ikki tomonini bir toʻgʻ-ri chiziq tashkil etgan ikkita burchak.

Sinonimlari

hamsoya, chegaradosh.

Antonimlari

ҚЎШНИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Yoqutcha: ыал

Ruscha _ru

qoʻshni
сосед; соседка; // соседний, соседский; ◆ qoʻshni uy соседний дом; ◆ qoʻshni mamlakatlar соседние страны; ◆ hovli olma, qoʻshni ol посл. приобретай не двор, а соседа; выбирай не дом, а соседа.

qoʻshni