Oʻzbekcha (uz)

saryogʻ

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

sar-yogʻ

Aytilishi

Etimologiyasi

SARYOGʻ ' mol sutidan ajratib olinadigan yogʻ'. Bu yerda [brigadada] ilgari salhinda s a r yo g, oftobda haymoh yeyishga odatlanib holgan aʼzolar ham endi ishga chiha boshlagan (A.Muhiddin). Bu qoʻshma soʻz sari va yagʻ qismlaridan tarkib topgan deyiladi. Bu soʻzdagi yagʻ qismi ' moy' maʼnosini anglatuvchi soʻz ekani aniq, lekin sari qismi izohlashga muhtoj. Ushbu qoʻshma soʻz tarkibidagi sari qismini rang maʼnosini anglatuvchi sariq soʻzining soʻzlashuv nugqiga xos koʻrinishi deb tushuntirish mavjud. Bunday tushunish OʻTILdagi sa-ri II soʻziga bagʻishlangan maqolada oʻz aksini topgan (II, 23). Asli mol sutidan olinadigan yogʻ sariq emas, oq boʻladi, demak, bu qoʻshma soʻz tarkibida rang bildiruvchi sariq sifati emas, balki boshqa bir soʻz qatnashadi. OʻTILda keltirilgan sari P1 soʻziga berilgan izoh taʼsirida (II, 23) bu qoʻshma soʻzning birinchi qismi boʻ— lib ' sarxil' maʼnosini anglatuvchi sara soʻzi sari shaklida qatnashgan deb ham oʻylash mumkin. Devondagi sarudï (III, 278), sarïldï (II, 140), sarladï (III, 311) kabi soʻzlardan koʻrinib turibdiki, qadimgi turkiy tilda ' aylantir- ’ maʼnosini anglatgan sarï- (saru-) feʼli mavjud boʻlgan. Devondagi sarmaldï I soʻzi ham (II, 271) asli sarï- feʼlŋdan 'takror' maʼnosini ifodalovchi —ma qoʻshimchasi bilan hosil qilingan: sarï— + ma = sarïma- > sarma—. Bu feʼl 'suzib ol-' maʼnosini anglatgan (ДС, 489).

Asli sarï— feʼli yasama boʻlib, — ï qoʻshimchasi bilan yasalgan. Bu qoʻshimcha odatda ot yoki sifatdan feʼl yasaydi. Unda sar soʻzi ' aylantirish', 'suzish' maʼno — sini anglatgan soʻz boʻlib chiqadi. Demak, bu qoʻshma soʻz asli ' suzish', ' suzilgan' maʼnosini anglatgan sar soʻzi bilan ' moy' maʼnosini anglatuvchi yagʻ soʻzlaridan tarkib topgan; oʻzbek tilida saryagʻ soʻzi tarkibidagi birinchi a unlisi ä unlisiga, ikkinchi a unlisi gʻ un — doshining taʼsirida â unlisiga almashgan: sar + yagʻ > säryâgʻ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Sinonimlari

Antonimlari

OʻTIL

Ot

saryogʻ (koʻplik saryogʻlar)

Tillar

Tillarda

Afrikaanscha: botter
Albancha: gjalpë
Arabcha: زبدة (zúbda)
Armancha: կարագ (karag)
Ozarbayjoncha: kərə, kərə yağı
Baskcha: gurin
Beloruscha: масла (másla)
Bengalicha: মাখন (makhôn)
Bretoncha: amanenn
Bolgarcha: масло (máslo)
Birmancha: ထောပတ် (htaw:bat)
Chexcha: máslo
Datcha: smør
Niderlandcha: boter
Estoncha: või
Fincha: voi
Fransuzcha: beurre
Farencha: smør
Olmoncha: Butter
Inglizcha: butter
Ispancha: mantequilla, manteca (Argentina, Paragvay, Urugvay)
fors.: کره (kare), مسکه (maske)
Fransuzcha: beurre
Gruzincha: კარაქი (karak’i)
Yunoncha: βούτυρο (voútyro)
Ivritcha: חֶמְאָה (khem'a)
Hindicha: घी (ghī), मक्खन (makkhan), माखन (mAkhan)
Mojarcha: vaj
Islandcha: smjör
Indonezcha: mentega
Irlandcha: im
Italyancha: burro
Qozoqcha: май, (may) сары май, (sarı may) повидло (povidlo)
Kxmercha: បឺរ (bər), ខ្លាញ់ទឹកដោះ (klañ tɨk dɑh)
Ruandacha: amavuta

Qirgʻizcha: май (may)
Koreyscha: 버터 (beoteo)
Laocha: ເບີ (bəə)
Lotincha: butyrum
Latishcha: sviests
Litvacha: sviestas
Lyuksemburgcha: Botter
Makedoncha: путер (púter)
Malaycha: mentega
Maltiycha: butir
Mencha: eeym
Maoricha: pata
Moʻgʻulcha: цөцгийн тос (tsötsgijn tos)
Niderlandcha: botter
fors.: کره (kare), مسکه (maske)
Polyakcha: masło
Portugalcha: manteiga
Rumincha: unt
Ruscha: масло
Slovatscha: maslo
Slovencha: maslo, puter
Suaxilicha: siagi
Shvedcha: smör
Tojikcha: равған (ravġan)
Tatarcha: май (may)
Taycha: เนย (noey)
Tok-pisincha: bata
Turkcha: tereyağı
Turkmancha: mesge
Ukraincha: масло (máslo)
Urducha: گھی (ghī), مکھن (makkhan)
Vyetnamcha: bơ
Volapyukcha: bör, mileg
Yaponcha: バター (batā), 乳酪 (にゅうらく, nyūraku)
Xitoycha: 黃油, 黄油 (huángyóu)