soya

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

so-ya

Etimologiyasi

I yap. shoyu

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Dukkaklilar oilasiga mansub, loviyaga oʻxshash bir yillik oʻsim-lik va uning oziq-ovqat sanoatida keng qoʻllanadigan doni. ◆ Soyaunidan sut, tvorog, qandolat mahsulotlari tayyorlashda foyda-laniladi. "UzME" .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

so-ya

Etimologiyasi

II \f. — koʻlanka; pana joy

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

hi-

moya, homiylik] 1 Quyosh nuri tushmaydigan salqin joy; koʻlanka. ◆ Soyada dam olmoq. Yon-gʻoq butun hovlini soya qilib turibdi. Sada soya berar, tol xoda berar. Maqol . n ◆ Ortiq, suvsizlik yurak-bagʻrini oʻrtab, issiqqa chi-damay, yulgʻun tagiga suriladi, boshini soyaga olib, qoʻllarini qumga tiqib, salqin izlay-di. M. Mansurov, „Yombi“ . ◆ Shuncha qildim tol daraxtni parvarish, Soyasi bor, mevasini koʻr-madim. "Qoʻshikdar" .

2 Yorugʻlikni, nurni toʻsuvchi narsalar-dan tushgan tasvir, koʻlanka. ◆ Egrining soyasi ham egri. Maqol . ◆ Qoʻrqoq ot oʻz soyasidan kur-kar. Maqol . ◆ Terakning soyasi tagiga tushmas. Maqol . m ◆ Chodirning cheti koʻtarilib, may-kachan boʻlib olgan Azizxoninng soyasi koʻrindi. S. Ahmad, „Ufq“ .

Soya solmoq (yoki tashlamoq) 1) soya ber-moq, soya hosil qilmoq, soya qilib turmoq. ◆ Shipga osigʻliq qirqinchi chiroqning qalpogʻi uy devorlarining tepa yogʻiga choʻziq soya solgan. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ U [Aziza] quyuq soya tash-lagan daraxt ostiga oʻtirib, xayolga toldi. "Yoshlik"; 2) koʻchma gʻashlik solmoq, xira qilmoq. ◆ -Kumush menga tik qarolmas, yuz-lariga xijolat soya solgan edi, — dedi Ka-moliddin. T. Jalolov, „Oltin qafas“ . Soya qaytdi Kun yarmidan ogʻdi, kechga qarab ketdi. ◆ Kechki payt, soya qaytganda, Anzirat xola unga [Sidiqjonga] darichaning oldidagi supaga joy qilib berdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

3 koʻchma Sharpa, koʻlanka. ◆ [Qudrat:] Urush-ning shum soyasi bu yerga ham yetibdi. N. Safarov, „Uygonish“ . ◆ Vazir: -Podshoning oʻzi xudoning soyasi, podsho soʻzi Qurʼon emasmi, laʼnati! Qani, xaloiiq qayerda, darrov ayt!

— dedi. "Tohir va Zuhra". ◆ -Voy, Rohilaning oʻgʻli kelibdimi?! Rohila shoʻrlik kutaverib, soya boʻlib qoluvdi. Bir joyga aytgani bor ekan, bearmon oʻladigan boʻldi, — dedi enamiz sevinib. "Yoshlik" .

4 koʻchma Homiylik, panoh. ◆ Maʼqul, maʼ-qul, boy ota, soyai davlatingiz kam boʻlmasin. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ -Bizdan Toʻraxoʻ-jayevga koʻpdan-koʻp duo deng, taqsir! Biz bu yerlarda oʻsha odamlarni soya qilib yuribmiz,

— dedi Madamin. P. Tursun, Oʻqituvchi.

Oftobni soyaga yetkazmay (yoki keltirmay) Bir zum ham kechiktirmay, darhol. ◆ [Xolmam:] Tasaddugʻingiz ketay. Doʻppisini olib kel, desangiz, axir biz jallod.. kimning ajazi yetsa, poyqadamingizda oftobni soyaga yetkazmay, boshini kesib keltiramiz-da! Xamza, „Boy ila xizmatchi“ . Soyada qoldirmoq Oʻz ustunligi bilan kimsani panada, orqada qoldirmoq. ◆ Yshiar oʻtgan sari Islomxonning taʼrifi koʻp ustalarni soyada qoldirib ketdi. M. Ismoiliy, „Odamiylik qissasi“ . Soyada qolmoq Panada qolmoq, koʻzga koʻrinmay, chetda qolib ketmoq. ◆ Joʻra polvon brigadasiga andijonlik polvonlarni tanlab olgan edi, ammo birontasi Azizxonga yetolmas, uning soyasida qolib ketardi. S. Ahmad, „Ufq“ . Soyasi yupqa 1) nozik, nimjon, zaif; 2) ran koʻtara olmaydigan, taʼbi nozik. ◆ [Gulchehra:] Kelin-poshshaning soyasi juda yupqa, til tekkiz-manglar unga. Oybek, „Ulugʻ yoʻl“ . Soyasiga koʻr-pacha solmoq (yoki salom bermoq) 1) juda ham hurmat qilmoq, hurmatini joyiga keltir-moq. ◆ -Qoʻrqdingizmi? — deydi Abdujalil tegirmonchi oʻz daʼvosiga asos solib, — qish-loq xalqi bizning soyamizga salom beradi. A. Qodiriy . Obid ketmon; 2) xushomadgoʻylik, laganbardorlik qilmoq. ◆ U [Yaxshiboyev] keldi nimayu kelmadi nima, bogʻ qilmoqchi boʻlsa, ana, mendan boshqa mingta bogʻbon bor, soyasiga koʻrpacha soladigan shogirdlari koʻp, mayli, oʻshalar ekib, oʻshalar koʻkartirib bera qolsin. M. M . Doʻst, Lolazor. Oʻz soyasidan qoʻrqmoq (yoki choʻchimoq, hadiksiramoq, hurkmoq) Har narsadan qoʻrqmoq, juda ham qoʻrqoq boʻlmoq. ◆ Qoʻrqoq ot soyasidan hurkar. Maqol . ■■ ◆ Yaxshi emas, Farmonqul aka, nega quyonga oʻxshab oʻz soyangizdan hadiksiraydigan boʻlib qoldingiz ? S. Mahkamov, „Shogird“ .

Antonimlari

СОЯ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

soya
1 тень; ◆ soya joy тенистое место; ◆ soyada dam oldik мы отдохнули в тени; ◆ soya solmoq (или bermoq) отбрасывать тень; затенять;◆ soya qaytdi день клонится к закату; ◆ Tol ekdim soya boʻyiga, soya-salqin boʻlsin deb («Ќўшиќлар») Я посадил иву на берегу сая, чтобы были тень и прохлада;
2 перен. попечение, опека; защита покровительство, сень, прибежище, покров уст.; ◆ birovning soyasida kun kechirmoq жить под чьим-либо покровительством; ◆ boshiga soya solmoq заботиться (о ком-л.); ◆ soyai davlatingizda уст. под вашим покровительством;
3 в роли служебного имени: ◆ soyasida благодаря, посредством; вследствие, из-за; ◆ oʻz mehnati soyasida благодаря своему труду; ◆ 

• soya siga koʻrpacha solmoq или ◆  soyasiga koʻrpacha yozmoq (букв. стелить одеяло под тень кого-л.) 1) очень уважать, чтить, почитать (кого-л.), относиться с большим уважением (к кому-л.); 2) подхалимничать; ◆ soyasi yupqa 1) слабый, болезненный, хлипкий; 2) капризный; нервный, не терпящий возражений; ◆ oʻz soyasidan qoʻrqmoq (или hadiksiramoq) бояться собственной тени.