Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

suq-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

SUQ— 'kuch bilan biror narsani kirgiz-', 'tiq—'. Koʻnglim birov pichoq suqqanday yonib, oʻrtanib ketayotibdi (Hamid Gʻulom). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl dastlab soq— tarzida (ПДП, 422; DS, 508), keyinroq suq— tar — zida (Devon, II, 26: suqdum) talaffuz qilingan; hozirgi oʻzbek tiliga keyingi talaffuz shaklida yetib kelgan: soq— > suq—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Kuch yoki zarb bilan uchli narsani boshqa biror narsaga kirgizmoq; sanchmoq, tiqmoq. ◆ Nayza suqmoq. Igna suq-moq. yash ◆ Malik muallim yalt etib keliniga qaradi. Birov bigiz suqib olganday, koʻkragi-ning osti sanchib ogʻridi. A. Koʻchimov, „Halqa“ . ◆ Nusratbek hozir bu silliq basharaga musht-lasa, igna suqsa, tepkilasa ham, qonamasa, qizarmasa kerak. S. Nurov, „Maysalarni ayoz urmaydi“ .

2 Biror narsa ichiga, orasiga joylamoq, tiqmoq. ◆ Xanjarni qiniga suqmoq. n ◆ Yoʻl-dosh egilib, boshini tizzasi orasiga suqdi. qoʻllari bilan quloqlarini berkitdi. "Yoshlik" . ◆ Gavhar zimdan Talʼatga qaradi. U boshini baland koʻtarib, qoʻllarini shimining choʻntagiga suqib borardi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ U[Iskandar] bir qoʻli bilan qopchiqni ochib, bir qoʻlini xumchaga suqdi. M. Mansurov, „Yombi“ .

[Birovning] kissasiga (yoki hamyoniga, choʻntagiga) qoʻl suqmoq Birovning kissasiga, puliga qoʻl urmoq, xujayinlik qilmoq. ◆ Uka, men haqimni soʻrayman. Birovning kissasiga qoʻl suqayotganim yoʻq. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Bosh suqmoq q. bosh. ◆ Qodirov chay-laga bosh suqib, noz-neʼmatlar toʻla das-turxonga koʻz yugurtirdi. Sh. Rashidov, „Boʻ-rondan kuchli“ . Burun suqmoq ayn. burun tiq-moq q. burun I. ◆ Oyqiz boʻlsa haddan oshib ketdi, hamma ishga burnini suqyapti. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . Gapni gapir (yoki ayt-gin) uqqanga, jonni jonga suqqanga Gapni fikringga, maqsadingga tushunadigan, senga jon kuydiradigan odamga gapir, degan maʼnoda ishlatiladigan matal. ◆ {Boʻtaboy aka] "Tushuntirish kerak" deydilar, toʻgʻri, lekin "gapni aytgin uqqanga, jonni jonga suq-qanga, gapni aytib netarsan onasi bemahal tuqqanga!" A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqla-ri“ . Ikki qoʻlini burniga suqib q. burun. ◆ Katta oʻgʻlim bilan ikki qoʻlimizni burni-mizga suqib, oʻz uyimizga bordik. S. Ayniy, „Qullar“ . Koʻziga choʻp suqmoq ayn. koʻziga choʻp solmoq q. koʻz.

Sinonimlari

Antonimlari

СУҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

suqmoq
1 втыкать, вонзать, вкалывать; ◆ yerga qoziq suqmoq втыкать кол в землю; ◆ pichoq suqmoq вонзать нож; qoʻlga nina suqib olmoq загнать себе в руку иглу; уколоть себе руку иголкой;
2 сунуть, заткнуть; pichoqni etikning qunjiga suqib qoʻymoq сунуть нож за голенище;
3 опускать, погружать;◆ oyoqni suvga suqmoq опускать ноги в воду;
4 запускать; ◆ choʻntakka qoʻl suqmoq запускать руку в карман; Birovning kissasiga qoʻl suqayotganim yoʻq (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Я не запускаю руку в чужой карман; * bosh (или burun, tumshuq) ◆ suqmoq 1) совать нос; соваться; 2) заглядывать, заходить (куда-л.); u bosh suqmagan idora qolmagan не осталось такого учреждения, где бы он не побывал (куда бы не обращался); bosh suqib boʻlmaydi (букв. невозможно сунуть голову) невозможно заглянуть, войти (куда-л. из-за того, что там полный беспорядок, грязь, хаос); gapni gapir uqanga, jonni jonga suqqanga погов. говори тому, кто слушает, кто готов с душой поддержать тебя.

suqmoq