taxt

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

taxt

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I \f. — podshohning marosim-

larda oʻtiradigan maxsus oʻrindigʻi] 1 Ras-miy qabul va boshqa tantanali marosim-larda shoh, xon va amir oʻtirishi uchun saroy toʻriga oʻrnatilgan, maxsus bezatib ish-langan joy, hashamatli oʻrindiq. ◆ Xon taxtda edi. Ung taraf kureyda Abdurahmon oftoba-chi va soʻlda shoir mulla Niyoz domla qoʻl bogʻ-lab oʻtirar edilar. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Shayboniyxon u bilan taxt ustidan tushmasdan soʻrashdi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ Abusaid toʻppa-toʻgʻri Arkka koʻta-rilib, katta hovlidagi qadimiy taxtga oʻtirdi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

2 Podshoh, xon, amir lavozimi; podshoh-lik, xonlik, amirlik. ◆ Agar kushoyishi korin-gizni berib, taxt Jahongir mirzoga oʻtsa, siz uning eng ishongan rahnamosi boʻlursiz. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ Zulm, taxtga

qarshi isyon Sharq koʻksida toʻlib toshdi. Gʻay-ratiy.

3 koʻchma Mansab, lavozim (oʻrni). ◆ Taxtda yolgʻiz boʻlishni, barcha ogʻziga tikilib oʻtiri-shini istardi Qayumxon. F. Musajonov, „Him-mat“ .

Taxtga chiqmoq (yoki oʻtirmoq, minmoq) 1)

shoh, xon yoki amir lavozimiga koʻtarilmoq, hokimiyat tepasiga chiqmoq. ◆ Aslida bu otni Ulugʻbek mirzo Samarkand taxtiga chiqqan paytida Buxoro begi tuhfa etgan edi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ ..bir kuni odil bir amirzo-da Xuroson taxtiga oʻtirgach, zolimni ja-zolaydi, deb oʻylardi. Mirmuhsin, Meʼmor;

2) biror vazifaga, lavozimga koʻtarilmoq. ◆ Xalilovning texnikasi, Xalilovning oʻzi ham eskirib qolgan emish. Sen qoch, men chiqaman taxtingga, degani emasmi bu tirmizakning. I. Rahim, „Ixlos“ . Taxtdan tushmoq (yoki yi-qilmoq) 1) shohlik, xonlik, amirlik lavo-zimidan ajralmoq, hokimiyat tepasidan tushmoq. ◆ Haydar ota shaharga borgan edi, "oq poshsho taxtdan tushdi" degan gapni eshitib qoldi. A. Qahhor, Asror bobo; 2) koʻchma s. t. vazifasidan, amalidan tushmoq, bekor boʻlmoq. ◆ Yaxshisi, oʻsha kuni, oshpazlik taxtidan tushgan kuning, oʻzingni osib qoʻya qolsang ham boʻladi. Shuxrat, „Shinelli yillar“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

taxt

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

11 Foydalanish yoki ishlatish uchun tayyor, shay; muhayyo. ◆ Hamma narsa ishni bosh-lash uchun taxt. S. Karomatov, „Soʻnggi barxan“ . ◆ Miltiqlar taxt, otlar tayyor, lekin kimningdir qush olib kelishini kutishar edi. A. Qahhor, „Xotinlar“ .

Taxt turmoq Chidab, bardosh berib tur-moq; tek turmoq; sabr qilmoq. [Sharofat] ◆ Gʻazabidan emas, otilayotgan narsalarga chap bermay, taxt turgan Sidiqjonning olov sochayotgan koʻzlarini koʻrib, qoʻrqqanidan otar edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Taxt qilmoq Tayyor, muhayyo holga keltirmoq. ◆ Men Ioʻldoshning maoshini yigʻib, toʻyni taxt qilib qoʻyibman. H. Gʻulom, „Toshkentliklar“ . ◆ Butazorda yigitlar qurollarini taxt qi-lib, dushmanni poylab yotishdi. T. Rustamov, „Mangu jasorat“ .

Antonimlari

ТАХТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

taxt I
1 трон, престол; ◆ taxtga oʻtqizmoq, taxtga chiqarmoq возводить на престол; ◆ taxtdan tushirmoq свергать с престола; низлагать;
2 перен. богатство, сокровища.

taxt II
готовый; подготовленный; // готово; ◆ hamma narsa taxt всё готово; ◆ taxt boʻlmoq быть подготовленным, быть приготовленным; отделанным; готовиться; отделываться; ◆ taxt qilmoq подготовить, приготовить; отделывать; ◆ uning aytganlari taxt qilindi было приготовлено всё, что он сказал; ◆ chizmalar taxt qilindi чертежи отделаны.