temir
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
tahrirlashte-mir
Aytilishi
tahrirlashEtimologiyasi
tahrirlashTEMIR ' qoramtir kumush rangli ogʻir metall'. Uning oʻn uch yashar oʻgʻli dam bosib, kichik bolgʻa bilan t ye m i r n i urib, dadasiga yordamlashardi (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli tämir tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 429), keyinroq temür, temir shakllari yuzaga kelgan (Devon, I, 342, 464; DS, 554): tämir > temür > temir.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruhiga mansub kimyoviy element, bolgʻalanganda yassilanadigan, is-talgan shaklga kiradigan, uglerod bilan qoʻshilganda, poʻlat va choʻyan hosil qiladi-gan qoramtir kumush rangli ogʻir metall. ◆ Sof temir. shsh Magnit ham temirni domiga tortadi, kesakni torta olmaydi. P. Qo-dirov, „Uch ildiz“ . Uning [ Qoratoyning
Maʼnoviy xususiyatlari
tahrirlashMaʼnosi
tahrirlash◆ oʻn uch yashar oʻgʻli dam bosib, kichik bolgʻa bilan temirni urib, dadasiga yordamlashardi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .
2 s. t. Umuman, temir, poʻlat va sh.k. lar va ulardan yasalgan buyum-narsalar. ◆ Temir qoshiq. Temir koʻprik. Temir panjara. Temir oʻchoq. Temir darvoza. n ◆ Yigit uzoqda haybatli temir uyumlari singari agʻnab yotgan pachoq parovozlarga tikildi. Oybek, „Quyosh qoray-mas“ . ◆ Samolyotning kichkinagina zinapoyasiga bir oyogʻimni qoʻyib, eshigidan ushlagan edim, qoʻllarim temirga chip etib yopishib qolsa boʻladimi! N. Fozilov, „Diydor“ .
- Temir daftar s.t. koʻchma Yozuvlari qo-nun kuchiga ega boʻlgan daftar. ◆ Bularning hammasi uning boʻynida qarz boʻlib yotardi. Bulardan tashqari, otasining dafn xara-jatlari ham temir daftarda yozigʻliq edi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o. Temirni qizigʻi-da bosmoq Har ishni oʻz vaqtida, fursatni boy bermay amalga oshirmoq. ◆ "Temirni qi-zigʻida bos" degan maqolga amal qilib, unga madh-sano oʻqishga boshladi. Oybek, „Navoiy“ .
3 Temir (erkaklar ismi)
Sinonimlari
tahrirlashAntonimlari
tahrirlashТЕМИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
tahrirlashOt
tahrirlashtemir (koʻplik temirlar)
Tillar
tahrirlash- Afrikaanscha: yster
- Albancha: hekuri
- Arabcha: حديد (ar) [ḥadīd]
- Armancha: երկաթ (erkatʿ)
- Astuleoncha: fierro
- Ozarbayjoncha: dəmir
- Boshqirdcha: тимер (timer)
- Baskcha: burdin, burdina
- Beloruscha: жалеза (žaléza)
- Bengalicha: লোহা (lohā)
- Fincha rauta (fi)
- Olmoncha: Eisen
- Inglizcha: iron
- Ispancha: hierro
- Portugalcha: ferro
- Turkcha: demir
Ruscha ru
temir
1 железо; // железный; ◆ sof temir химически чистое железо; ◆ temir konlari железные рудники; ◆ temir karavot железная кровать; ◆ temir yoʻl железная дорога; ◆ temir yoʻlchi железнодорожник; ◆ temir intizom железная дисциплина; ◆ temirni qizigʻida bos погов. куй железо пока горячо;
2 Темир (имя собств. мужское); ◆
- temir qanot boʻlmoq оперяться; ◆ temir tikan бот. якорцы земляные.