teskari

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tes-ka-ri

Etimologiyasi

TESKARI ' oʻngning ziddi', 'ters'. ◆ Qoʻlimga tushganida yuziga kuya surib, eshakka teskari mindirar edim-ku Parda Tursun . Bu soʻz asli eski turkiy tilda ters sifatidan joʻnalish kelishigining qadimgi -(k)ärü qoʻshimchasi bilan hosil qilingan; keyin-chalik bu kelishik shakli ishlatilmay qoʻygan va bu soʻz yaxlitligicha sifatga aylangan; soʻngra qator kelgan uch undoshdan (rsk) r undoshi talaffuz qilinmay qoʻygan, oxirgi ochiq boʻgʻindagi ü unlisi i unlisiga almashgan (КРС, 729): ters + kärü = terskärü > teskärü > teskäri.

Bu soʻz tarkibini boshqacha talqin qilish ham mumkin: ters soʻzidan -kär qoʻshimchasi bilan feʼl yasalgan va undan -ü qoʻshimchasi bilan sifat yasalgan; oʻzbek tilida yuqorida taʼkidlangan tovush oʻzgarishlari voqe’ boʻlgan (ters + kär = terskär) + ü = terskäroʻ > teskärü > teskäri.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Odatdagi, oʻng, toʻgʻri deb qabul qilingan holatga, yoʻnalish, tuzilish, tartib va sh.k. ga qarama-qarshi boʻlgan; ters. ◆ Teskari ish. Boʻluvga teskari amal — koʻpaytiruv. Kepkani teskari kiymoq. Kitobni teskari ushlamoq. Stulga teskari oʻtirmoq. Soʻzni teskari oʻqimoq. Suv teskari oqmaydi. Qoʻlimga tushganida, yuziga kuya surib, eshakka teskari mindirar edim-u, bozorning oʻrtasi bilan haydab, toʻppa-toʻgʻri qozining huzuriga olib borar edim. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Boʻta, quruq choyni nonsiz issiq-issiq hoʻplab, choynakning qopqogʻini teskari yopib, ichiga ikkita oʻn tiyinlikni tashlab, oʻrnidan turdi. S. Axmad, „Hukm“ .

2 Qarama-qarshi tomon, oʻng boʻlgan tomonga qarshi, ters. ◆ Uzoq oʻylab turmay, bu kungi Tiktepaning guzarga teskari tomonidan oʻzi uchun bir "boshpanoh" ochish qaroriga keladi. A. Qodiriy, „Obid ketmon“ . ◆ Men qayoqqa boshlasam, mehmon yurmaydi, teskari tomonga yoʻl oladi. "Guldasta" .

3 Qarama-qarshi, xilof, zid. ◆ Agar bironta ish uning \Xushroʻyning\ tilagiga teskari ketsa, shovqin-suronni xuddi boshiga kiyib olar edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Kishi koʻrinishda va muomalada bir xil, haqiqatda, ichki jihatdan tamom teskari boʻlibqolishi mumkin. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

4 Axloq-odob. ish-faoliyat va sh.k. da oʻzaro zid, bir-birining aksi boʻlgan, bir-biri bilan kelishmaydigan holatli. ◆ Shayxulislomning Ulugʻbek mirzoga ochiqdan-ochiq teskari boʻlib olganini koʻrgan Tarxon yoqasini ushladi.. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

5 Biror narsaning orqa tomoni, orqasi, astari. ◆ Gazlamaning teskarisi. Koʻrpaning teskarisi. n ◆ Bitta kulchani kaftiga teskari qoʻyib turib, mushti bilan oʻrtasiga urdi.. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

6 koʻchma Bir-biri bilan gaplashmaydigan, arazlashgan. ◆ Ular bir-birlari bilan teskari boʻlib qolishdi. m ◆ Olti oydan beri yuz koʻrishmagan qaynata-kuyov birga ishlashyapti-ya? Bir hisobdan yaxshi boʻpti. Tokaygacha teskari boʻlib yurishadi. R. Rahmon, „Mehr koʻzda“ .

Ishi teskari ketdi Ishi yurishmay qoldi, ishi orqaga ketdi, pachava boʻldi. Teskari dunyo Bevafo, oʻzgarib turuvchi dunyo. ◆ Qanday qilay, shunday teskari dunyo ekan. Gʻ. Gʻulom, „Tirilgan murda“ . Toʻnini teskari kiymoq q. toʻn. (Xudo) Yuzini teskari qilsin Xudo koʻrsatmasin, unga duchor yoki giriftor qilmasin. ◆ Yomonning yuzini teskari qshkin.

Antonimlari

ТЕСКАРИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

teskari
1 обратный, противоположный; // изнанка, оборотная сторона; // наоборот, вверх ногами, шиворот-навыворот, обратной стороной; в обратную (противоположную) сторону; наизнанку; ◆ oynakning teskarisi обратная сторона зеркала; ◆ gazlamaning teskarisi (или ◆  teskari tomoni ) обратная сторона (изнанка) ткани; ◆ teskari amal мат. обратное действие; ◆ teskari tomonga в обратном направлении; ◆ soʻzni teskari oʻqimoq читать слово наоборот; ◆ kepkani teskari kiymoq надеть кепку козырьком назад; ◆ kitobni teskari ushlamoq держать книгу вверх ногами; ◆ koʻylakni teskari kiymoq одевать рубашку наизнанку;◆ teskari(ga) burilmoq, teskari oʻgirilmoq отворачиваться; ◆ teskari(ga) qaramoq смотреть в противоположную сторону, отворачиваться; ◆ yuzini teskari burmoq поворачивать лицо в сторону, отворачиваться;
2 противный, противоположный, противоречащий; несходный; враждебный; ◆ teskari kuchlar враждебные силы; ◆ ular bir-biriga teskari boʻlib qoldilar 1) они противоречат друг другу; 2) они поссорились друг с другом;
3 перен. неудобный, несподручный, неподходящий; ◆ ishga borish uchun bu yul menga teskari ходить на работу этой дорогой мне неудобно;
4 упрямый, непослушный, несговорчивый; ◆ teskari odam упрямый человек; ◆ teri toʻnini teskari kiymoq (букв. надевать шубу наизнанку) упрямиться, артачиться; ◆ teskari tashviqot враждебная пропаганда; антипропаганда; ◆ teskari yoʻl tutmoq 1) поступать (делать) наоборот; 2) держаться враждебной линии; поступать враждебно; ◆ 

• teskari dunyo превратный (изменчивый) мир;◆ (gapni) teskariga burmoq толковать наоборот; неправильно (превратно) истолковывать (слова); ◆ bu kishining ishi teskari ketdi (букв. дела у него пошли наоборот; ему не повезло; ◆ men sizning devoringizni teskari urdimmi? что я вам плохого сделал?