Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tiz-gin

Aytilishi

Etimologiyasi

TIZGIN ’ish hayvonini boshqarish uchun xizmat qiladigan chizimcha’, ’ jilov’. Odamning t i z g i n i - ahl (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼ-noni anglatgan bu ot asli ’yurgiz-’ maʼnosini anglatgan tiz- feʼlining (ПДП, 431) ’takror’ maʼnosini ifoda— lovchi -gi qoʻshimchasi olgan shaklidan -n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 431; Devon, I, 326; ЭСТЯ, III, 221): (tiz- + gi = tizgi-) + N = tizgin.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ot, eshak va b. hayvonlarni bogʻlash yoki qantarib qoʻyish uchun xizmat qiladigan, uchi suvliqqa yoki boshvoqqa bi-riktiriladigan uzun tasma yoki chizimcha. Sherbek egardan sakrab tushdi. Otning tiz-ginini panjaraga bogʻlab, choʻchqaxonaga qarab yurdi. S. Anorboyev, Oqsoy.

2 s. t. Jilov. ◆ Ovchilar xiyla ilgarilab ketdi. Juvon tizginni sal boʻshatgan edi.. toy birdaniga koʻtarilib ketdi. A. Qahhor, „Xotinlar“ . ◆ Rais otidan tushib, tizginni bilagiga soldi-da, ariqdan yuzini yuvdi. H. Nuʼmon, „Fasllar“ .

3 koʻchma Boshqarish vositasi, boshqaruv. ◆ Yoshlarda hayo yoʻq. Yoʻq, ayb onasida, tizgini-ni boʻsh qoʻydi. A. Ubaydullayev, „Hayot oqimi“ . ◆ Oʻrta Osiyodagi irrigatsiya inshootlarining tizgini uning qoʻlida. A. Abduqodirov, „Boʻz-suvdan Sirdaryogacha“ . - ◆ Tabiatimni lanj qil-gan bazi nuqsonlarni hisoblamasam, men safarimdan xursandman, — suhbat tizginini oʻz qoʻliga oldi afandi. "Mushtum" .

Sinonimlari

Antonimlari

ТИЗГИН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tizgin
1 повод (которым привязывают лошадь за шею); вожжи; ◆ otni tizginidan ushlab, otxonadan olib chiqdi он вывел коня из конюшни держа его за повод;
2 перен. бразды правления; управление; власть; Tizginini oʻz qoʻllarida saqlashni istaydilar (А. Ќаћћор, «Сароб») Они хотят держать бразды правления (власть) в своих руках.

tizgin