Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻ-qi-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

TOʻQI— ' toʻqish harakatini bajar-'. Mulla bil— ganin oʻqir, boʻzchi bilganin t oʻ q i r (Maqol). Qa-Aimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli toqï— tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 284); oʻzbek tilida ï unlisining qatgiqlik belgisi yoʻ-qolgan: toqï— > toqi—. Bu soʻz asli ' bir—biriga ki — rit—' maʼnosini anglatgan toq- feʼlidan 'takror' maʼnosini ifodalovchi —ï qoʻshimchasi bilan hosil qi— lingan: toq— + ï = toqï—. E.V.Sevortyan lugʻatida bu feʼl 'toʻqilgan mato', 'toʻqish dastgohi' maʼnosini anglatgan toq otidan — ï qoʻshimchasi bilan yasalgan deb taxmin qilinadi (III, 254).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Toʻqima gazmol yoki buyum yasamoq, tayyorlamoq. ◆ Chit toʻqimoq. Paypoq toʻqimoq. Zambil toʻqimoq. Toʻqilgan roʻmol. Mulla bilganin oʻqir, Boʻzchi bilganin toʻqir. Maqol . hi ◆ Ellikboshi mayin toʻqilgan chak-monini yechdi, tuxumday silliq va oppoq sal-lasini olib, qoziqqa ildi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Oʻzing toʻqib ketgan katta sa-vatda Toʻlatib shaftoli uzib chiqaman. Gʻ. Gʻulom .

2 koʻchma Ijod etmoq, yozmoq; bastalamoq. ◆ Sheʼr toʻqimoq. Qoʻshiq toʻqimoq. n ◆ Soʻzini oʻzim yozganman, ohangini Anorxon toʻqidi. I. Rahim, „Ixlos“ . ◆ Voy, u chalgan dutorni, toʻqi-gan gʻazallarni eshitsangiz! M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Sanʼatkor faqat qiziqchilik-larnigina emas, balki kichik kulgili hikoya-larni ham toʻqirdi. T. Obidov, „Yusufjon qiziq“ .

3 koʻchma Yoʻq yerdan oʻylab chiqarmoq; soʻq-moq, uydirmoq. ◆ Gap toʻqimoq. Igʻvo toʻqimoq. Bilgan oʻqir, bilmagan toʻqir. Maqol . hi ◆ Hammasi boʻlgan gap-da. Boʻlmasa, yolgʻonni shunday toʻqib boʻladimi-a, oʻrtoq Doʻsmatov? P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ "Ming bir kecha"ning Shahrizodasi afsona toʻqib, oʻlimdan qutu-lib qolganday, Muxtorxon ham yuqoridagi singari rivoyatlar panohida omon yuribdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

Sinonimlari

Antonimlari

ТЎҚИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Feʼl

toʻqimoq toʻqimoq

Turkcha: dokumak

OʻTIL

Ruscha _ru

toʻqimoq
1 ткать; ◆ shoyi toʻqimoq ткать шёлк; mulla bilganini oʻqir, boʻzchi bilganin toʻqir посл. грамотный читает то, что знает, ткач ткет то, что умеет (т. е. каждый делает то, на что он способен);
2 вязать; плести; ◆ paypoq toʻqimoq вязать чулки (носки); ◆ toʻr toʻqimoq плести кружева; ◆ savat toʻqimoq плести корзину;
3 перен. придумывать, выдумывать, сочинять; Yana bir hiyla-nayrang toʻqiganga oʻxshaydi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Видимо, он придумал ещё одну махинацию; ◆ gap toʻqimoq сочинять небылицы;
4 перен. сочинять, слагать, создавать; ◆ afsona toʻqimoq создавать легенду; ◆ qoʻshiq toʻqimoq слагать песню; ◆ hikoya toʻqimoq сочинять рассказ.

toʻqimoq