topmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

top-moq

Etimologiyasi

TOP- ' qidirgan narsa yoki kishini aniqla-'. Ma-holaning kerakli joyini darrov t o p d i m. Qa-dimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli tap- tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 426;

Devon, II, 9; DS, 533); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga

almashgan: tap— > tâp—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yoʻqotgan, umuman, qidi-rilayotgan (qidiruvda boʻlgan) narsa yoki shaxsni duch keltirmoq, koʻzga ilintirmoq, uchratmoq. ◆ Soʻray-soʻray topdim, tezroq qaytay, uka. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Choʻntaklarini algʻoq-dalgʻoq qilib qidirar, topa olmay xijolat boʻlardi. A. Ubaydulla-yev, „Qonli izdan“ . ◆ Oʻn botirning hujjat-larini olganda, Ahmetgalining onasiga yubor-moqchi boʻlgan surati bilan xatni topdilar. T. Rustamov, „Mangu jasorat“ . ◆ Oʻzimga oʻxshash oʻqimish/iu, bopini oʻzim topaman. "Mushtum" .

2 Nogahon koʻzi tushib qoʻlga kiritmoq; topib olmoq. ◆ Bu qamchinni kelayotib koʻchadan topdim. yash ◆ Rustamning birinchi xatini adabiyot kitobi orasidan topib olgan kuni allaqanday tuygʻudan boshim aylanib ketgan edi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

3 Qidirish, kuzatish, izlanish nati-jasida kashf etmoq, ochmoq. ◆ Geologlar yangi-yangi yer boyliklarini topmoqda. n ◆ Foyda-li qazilmsʼshr konlarini topish.. iqtisodiy rivojlanish surʼatini jadallashtirishga koʻmaklashadi. Gazetadan . ◆ Meli polvon xijolat chekdi, lekin kulgiga parvo qilmaganday, dutorga achchiq qilib soʻzladi: -Seni oʻylab topgan Aflotunni koʻp aqlli odam oʻtgan deydshshr-u.. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

4 Nomaʼlum boʻlgan narsani aniqlamoq, nima ekanini belgilamoq, tayin etmoq. ◆ Topishmoqqa toʻgʻri javob topmoq. m ◆ Bu-rungi zamonlarda Ibn Sino, Luqmon Hakim oʻtgan. Ular har bir kasalga davo topgan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Dili yaqin odamlar bir-birining koʻnglidagini darrov topa-di. F. Musajonov, „Himmat“ . ◆ Aqlli toʻngakka nozik yerini, yoriladigan yerini topib turib bolta uradi — aqli bilan yoradi.. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

5 Umuman, ish-me\nat, biror sabab va sh.k. bilan ega boʻlmoq, erishmoq. ◆ Botir top-sa, barcha yer, Baxil topsa, bosib yer. Maqol . ◆ Mehnat qilib topganing, Qandu asal totga-ning. Maqol . n ◆ Mayli, ishlayver, biroq top-ganingni ochkoʻz cholning qoʻyniga solaverma. Oybek, „Ulugʻ yoʻl“ . Bizlar misqollab obroʻ to-pamiz, oʻgʻillarimiz botmonlab bu obroʻyni toʻkadilar! Mirmuhsin, Meʼmor. ◆ Buvam farzand koʻrmay-koʻrmay, qariganlarida top-gan yolgʻizoʻgʻillari dadam ekan [dedi Said]. E. Raimov, Ajab qishloq.

6 Baʼzi soʻzlar bilan birikib (baʼzi birikmalar tarkibida), shu soʻzdan angla-shilgan narsaning yuz berishi, yuzaga ke-lishi maʼnosini bildiradi. ◆ Tashkil top-moq. Qaror topmoq. Rivoj topmoq. Kamol topmoq. Baraka topmoq. Lazzat topmoq. Ozor topmoq. Najot topmoq. Dardiga davo topmoq. shsh ◆ Tabib qoʻy jigarini xom kabob qilib, bujgʻun sepib yeng degan ekan, bir-ik-ki qipti, lekin ishfo topmabdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Anzirat xolaning bu gapi-dan keyin u mojaroning eng xunuk oqibati barham topganday yengshg tortdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

7 Bogʻlama vazifasida. „Hisoblamoq“, „deb bil-moq“ maʼnosini bildiradi. ◆ Maʼqul top-moq. Muvofiq topmoq. m ◆ Uning.. soʻzlarida-gi qishloqcha soddalik va toʻgʻrilik (bu xu-susiyatni kambagʻal odamlarda katta fa-zilat deb topar edi boy) unga juda yoqdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ ..keksalik, yana yodimdan koʻtarilib ketmasin, deb daftarga chiziqlar tortib, belgilar qoʻyishni lozim topdim.

Topgani yoki topgan gapi, topgan odami, topgan narsasi Faqat aytilgan ish-harakat, gap-soʻz, kimsa.. yoki narsanigina bilish, boshqasi bilan ishi yoʻkdik, boshqasini tan olmaslikni qayd etadi. ◆ Ularda [Kumush va onasida] epaqali bir miya, Hasanaliga yoʻl koʻrsatadigan ixtiyor qolmagan, topganlari faqat yigʻi edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Ikki dunyoda ham oʻgʻlingiz yorilib: "Xotin olib ber", demaydi. Topib olgani kitob, ayb oʻzingizda. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o. Ifo-dasini (yoki aksini) topmoq Aks etmoq, bor boʻlmoq, ifodalanmoq. ◆ Shoirning bu vaqt-lardagi hayoti, musofirlik, gʻaribu bekas-lik iztiroblari uning asarlarida oʻz ifo-dasini topdi. "OʻTA" . ◆ Barqaror juft soʻz-lar orfografik, qiyosiy, izohli.. lugʻatlar-da oʻz ifodasini topishi shart. "OʻTA" . ◆ Hu-rufiylarning aqidasicha, koinot abadul-abad, ilohiy ibtido odamda oʻz aksini topgan.. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . Koʻnglinitop-moq q. koʻngil. ◆ Kishi koʻnglini topish oson hunar emas. Shukrullo, „Javohirlar sandigʻi“ . Fano topmoq q. fano. ◆ Bu kun poytaxt maʼyus turadi: Fano topmish Muhammad Sulton. M. Ali, „Gumbazdagi nur“ . Esini topmoq q. es. ◆ Yusufbek hoji xotinining soʻzini bu gal ham elamaydir, faqat: -Qoʻya ber, xotin, oʻzi sogʻ boʻlsa, bir kun esini topar,  — deb qoʻyadir. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Oʻzini qoʻyishga (yoki qoʻyarga, qoʻygani) joy topol-maslik Nima qilishini bilmay, nihoyatda noqulay va bezovta holatga tushmoq. ◆ Obidov oʻzini qoʻyarga joy topolmay qoldi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ .

Antonimlari

ТОПМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

topmoq
1 находить, найти; отыскивать; ◆ yoʻqolgan narsani topmoq найти потерянную вещь; ◆ masalani toʻgʻri hal qilish yoʻlini topmoq найти правильное решение задачи; kitobimni topib ber найди мне мою книгу; men unga yaxshi ish topib berdim я нашёл ему хорошую работу; tuya choʻksa, joy topar см. choʻkmoq 1;
2 добывать, зарабатывать; …dadam boylikni biz uchun topgan (Ойбек, „Ќутлуѓ ќон“) …отец мой богатство добывал для нас;
3 приобретать, находить, получать; ◆ lazzat topmoq найти удовольствие; ◆ shuhrat topmoq приобретите (какую-л.) репутацию, стать известным, популярным; прославиться;
4 открывать, изобретать; ◆ yangi yulduz topmoq открыть новую звезду;
5 разгадать; ugadat bu topishmoqni kim topadi? кто отгадает эту загадку?; qoʻlimdagini topgin-u, olaqol угадай, что у меня в руке, и бери себе (и будет твоё); u mening fikrimni topdi он угадал мою мысль;
6 считать признавать, находить; ◆ muvofiq topmoq находить целесообразным; ◆ lozim topmoq считать необходимым; toʻgʻri (deb) признавать правильным;
7 получать, переносить, испытывать; ◆ ozor topmoq 1) испытывать боль; 2) переносить обиду, притеснение; испытывать душевную боль; ◆ taskin topmoq успокоиться; ◆ shikast topmoq получать повреждение, увечье; ◆ 

• birovning koʻnglini topmoq угождать (кому-л.), делать (что-л.) по душе (кому-л.); hammaning koʻnglini topish qiyin на всех трудно угодить; oshnangdan (или doʻstingdan) top! ирон. вот так друг!; ichimdagini top угадай, чего мне хочется (так подшучивают над человеком, который не говорит, что ему хочется); haq joyiga qaror topadi справедливость восторжествует; правда победит.