tugal

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tu-gal

Etimologiyasi

TUGAL ' oxiriga yetkazilgan', ' chala yeri yoʻq', ' toʻ-liq'. Bu hoʻlyozmani t u g a l asar deb boʻlmaydi.

Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglattan bu soʻz asli ' oxiriga yet—' maʼnosini anglatgan toʻkä— feʼlidan (ПДП, 435; DS, 595) —l qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 435; DS, 595); keyinroq ikki unli ora — ligʻidagi k undoshi g undoshiga almashgan (Devon, II, 259); oʻzbek tilida ü unlisining yumshoqlik belgisi ioʻqolgan: tükä— + l = toʻkäl > tügäl > tugäl.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Bitgan, chala yeri yoʻq, oxiriga, poyoniga yetkazilgan. ◆ Tugal ish. Tugal asar. ◆ Endi bilishimcha, biz oʻsha davrlarda oʻynagan narsalarimiz hali tugal boʻlmagan, ancha gʻoʻr asarlar edi. H. Nosirova, „Men oʻzbek qiziman.“ ◆ Elmurod birinchi kuni besh vaqt namozni tugal oʻqidi. Ikkinchi kuni uchtasini oʻqib, ikkitasini qazo qildi. P. Tursun, „Oʻqituvchi.“ ◆ Ona, tugal yozishdan qalamim ojiz. Gʻayratiy.

2 Toʻla-toʻkis, bekam-koʻst; toʻliq, but. ◆ Tugal fikr. Tugal jumla. ◆ Ikki pud bugʻdoy bilan besh pud sholi berib qutulmoqchi boʻlibdi. Janish boʻlsa, tugal berasan, deb turib olibdi. H. Shame, „Dushman.“ ◆ Domlangizni shundoq katta professor qilib, obroʻ, uy-joylarimiz tugal boʻlganda, shularni tashlab ketib qolamanmi, deb qoʻrqaman. Mirmuhsin, „Umid.“

Toʻrt koʻz tugal; Hamma jam holda, birgalikda. ◆ [Choʻpon:] Qoʻy, mol ketsa ketsin, bosh sogʻ boʻlsa, toparmiz. Qoʻy, toʻrt koʻz tugal yoʻl olganimiz ancha gʻanimatdir. Hamza, „Maysaraning ishi.“ ◆ Vaqti bilan toʻrt kuz tugal boʻlamiz. Shuhrat, „Jannat qidirganlar.“

Antonimlari

ТУГАЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tugal
1 законченный, завершенный; ◆ tugal asar законченное произведение; ◆ tugal fikr anglatadigan parcha отрывок, имеющий законченную мысль; ◆ tugal jumla законченная фраза;
2 окончательный, полный; // полностью; целиком, сполна; весь, всё; ◆ tugal gʻalaba полная победа; ◆ ish haqimni tugal oldim я получил зарплату сполна; ◆ 

• toʻrt koʻz tugal bilan см. tugallik.