uchmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

uch-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Qanot vositasida havoda hara-katlanmoq, qanot qoqib, biror tomonga yoʻ-nalmoq; parvoz qilmoq. ◆ Qush qanoti bilan uchib, quyrugʻi bilan qoʻnar. Maqol . m ◆ Bahor hididan besaranjom boʻlgan qargʻalar qa-gʻillab.. dalssshr ustida uchardi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 Maxsus mexanizmlar, apparatlar yor-damida havoda bir tomonga yoʻnalmoq; parvoz qilmoq. ◆ Balandda, yulduzli koʻkda, qayoq-qadir samolyotlar uchib oʻtdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Asad modeli esa, Tik va tez uchar edi. T. Toʻla .

3 Yelmoq, esmoq (shamol haqida). ◆ Meʼmor-ning diqqatini keng va yash-yashil dala, gʻir-gʻir uchayotgan shabada, adirlardagi qip-qi-zil gilam lolalar tortsa ham.. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

4 Shamol, zarb yoki boshqa narsa taʼ-sirida havoda biror yoʻnalishda harakat-lanmoq. ◆ Havoda momiq oq tolalar argʻamchi boʻlib uchib yurardi. Gazetadan . ◆ Tepada ruhni sugʻurib olayotgandek xunuk ingrab uchgan snar-yadlar atrofda yorilmoqda. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

5 koʻchma Havoda kezmoq, parvoz qilmoq (mavhum narsalar haqida). ◆ Kuy uzoqdan, boy-nikidan uchar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Yodimdadir achchiq dardlarim kabi Fazolarda uchar xayolim. R. Parfi . ◆ Qoʻshiq uchar edi koʻk-da bearmon. A. Oripov, „Yurtim shamoli“ .

6 koʻchma Juda katta tezlikda harakatlan-moq. ◆ Tepalikka uchib chiqayotgan otning tuyo-gʻi yerdan bosh koʻtarib, bugun-erta ochilay deb turgan lola gʻunchasini ezib, yanchib oʻtdi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ Mashina shiddat bilan qaltis togʻ yoʻlidan uchib ketdi. Gazetadan . ◆ ..poyezd choʻldan koʻm-koʻk vodiyga birdan uchib kirarkan.. fargʻonalik askarning koʻzlaridan ixtiyorsiz ravishda qaynoq yosh tomchilagan edi. Oybek, „O“ .v. shabadalar.

7 Qor, muz ustida sirpanmoq, toygʻanoq otmoq. ◆ Chanada uchmoq. n ◆ Momiq qor koʻrpasi-ga burkangan Chimyon togʻlari bagʻrida yoshlar changʻi uchishmoqda. Gazetadan .

8 Mavjud yeridan uzilib otilib ketmoq. ◆ Togʻdan uchgan katta-katta toshlar. Bola mototsikldan uchib ketdi. n ◆ Soqolli soldat ot tagida qoldi, unisi otdan uchib, yumala-nib ketdi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

9 Sinib uzilmoq, sinmoq. ◆ ..tovoqning jinday joyi uchgan ekan. "Mushtum" . ◆ Shisha-si yarmidan uchgan kichkina lampani tutatib, yolgʻiz oʻtirar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ ..singan, cheti uchgan, chegali piyola, choynaklar. Oybek, „Bolalik“ .

10 Asab yoki boshqa taʼsir sababli pir-piramoq, titramoq (lab, kiprik kabi aʼzolar haqida). ◆ Onasi tebranib qoʻydi. Qo-voqlari pir-pir uchdi. J. Abdullaxonov, „Oriyat“ . ◆ Bu bolaning bir qadar oʻzini mus-tahkam tutishi Tolib akaga yoqmadi, labi asabiy uchdi. F. Musajonov, „Himmat“ . ◆ ..ogʻ-zining ikki chekkasida zulukday osilib turgan yoʻgʻon moʻylovlari bir-ikki uchdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

11 koʻchma Berilmoq, qiziqmoq, asiri boʻlmoq (asossiz, nomaqbul ravishda). ◆ Shi-rin gapga uchma, maqtaganni quchma. Maqol . n ◆ [Rashida] Kursdoshi Temurning yengiltak gaplariga uchdi-yu, Ruzimatni butu tay unut-di. Toʻlqin, „Ogʻir eslash“ . ◆ [Eldor:] Darvoqe, Rayhonning nimasiga ucha qoldim ? J. Abdul-laxonov, „Tong yorishgan sohilda“ . ◆ Aqlli odam-lar maqtovli va balandparvoz soʻzlarga uch-maydilar.. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

12 Kayf taʼsirida es-xushini yoʻqot-moq, oʻzidan ketmoq. ◆ Afandi boʻza ichib, uchib qolibdi. "Mushtum" . ◆ Maʼmurjon koʻchadan ichib kelgan ekanmi, yuz gramm shampanni otdi-yu, uchib qolishiga sal qoldi. Sh. Xolmirzayev, „Toʻl-qinlar“ .

13 Ayrim soʻzlar bilan qoʻllanib, shu soʻzlar anglatgan narsaning yoʻq boʻlishi (yoʻqolishi), ketishi maʼnosini bildiradi. ◆ Barakasi uchmoq. Hushi boshidan uchmoq. Kayfi uchmoq.

Yelga (yoki havoga, osmonga) uchmoq q. yel. Eh,

attang, orzular uchdi havoga, Anglamay yoʻliq-dim bu bedavoga. Ya. Qurbon, Mehrim va qah-rim. Koʻzim uchib turgani yoʻq yoki koʻzim uchib turuvdi (alohida, kinoya ohangi bilan). Biror shaxe yoki narsaning kelishini, boʻli-shini yoqtirmaslik, istamaslikni bildiradi. ◆ Kelibdilar-da.. sizni koʻramiz deb koʻ-zimiz uchib turuvdi! A. Muxtor, „Opa-singil-lar“ .

Antonimlari

УЧМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

uchmoq uchmoq

Tillar

• Turkcha: uçmak
• Inglizcha: to fly
• Niderlandcha: vliegen

Ruscha _ru

uchmoq I
1 летать, лететь; samolyot uchayotir самолёт летит; chumchuq uchayotir воробей летит; uchib tushmoq слететь (с чего-л.); xoʻroz devordan uchib tushdi петух слетел с забора; uchib ketmoq 1) улететь; слететь; срываться (с чего-л.); qushlar janubga uchib ketdi птицы улетели на юг; kapalak guldan uchib ketdi бабочка слетела с цветка; 2) улетучиваться; benzin uchib ketibdi бензин улетучился; uchib kelmoq прилететь; samolyot oʻz vaqtida uchib keldi самолёт прилетел вовремя; yulduz uchdi звезда упала (о метеоре); uning qoʻlidan baxt qushi uchdi (букв. птица счастья улетела у него из рук) счастье ускользнуло от него; счастье отвернулось от него, счастье ушло от него;
2 перен. лететь, мчаться, нестись (стрелой); mashina uchib boradi автомашина несётся (стрелой);
3 слететь, свалиться; быть сбитым; mototsikldan uchib ketmoq свалиться с мотоцикла; быть сбитым, слететь (от удара) с мотоцикла; Nemis tankisti tutun ichidan boshini chiqarishi bilanoq snayperning oʻqiga uchdi (А. Ќаћћор, «Олтин юлдуз») Едва только из дыма показалась голова немецкого танкиста, он тут же свалился от пули снайпера; uchib qolmoq валяться пьяным, лежать без чувств в состоянии опьянения;
4 отбиваться, откалываться, отскакивать; labi uchgan piyola пиала с отбитым краем; пиала с выщербленным краем; burni uchgan choynak чайник с отбитым носиком;
5 дрожать, подёргиваться; gʻazabdan uning lablari pir-pir uchar edi от злости у него дрожали губы; oʻng koʻzim uchayotir мой правый глаз подёргивается;
6 доноситься, слышаться; Kuy uzoqdan, boynikidan uchar edi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Мелодия доносилась издалека, со двора бая; * koʻzim uchayotgani yoʻq edi я вовсе не хотел его видеть; koʻzi uchib turibdi он хочет, жаждет (у)видеть; havoga (или elga, osmonga, shamolga) uchdi развеялось, пошло прахом; пропало.

uchmoq II
соблазняться; поддаваться (чему-л.), подпадать (под чьё-л. влияние и т.п.); прельщаться (кем-чем-л.); uning nimasiga uchasan? что тебя в нём привлекает?; Nahot, Munisxon buning boyligiga uchgan boʻlsa?! (А. Ќаћћор, «Сароб») Неужели Мунисхан соблазнилась его богатством?!; ◆ birovning gapiga uchmoq поддаваться (чьему-л.) уговору.