uygʻoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

uy-gʻoq

Etimologiyasi

UYGʻOQ ’uyquga ketmagan holatda’, ’bedor’. Bir mahalgacha u y g o h yotdim. Bu sifat asli uygʻa- feʼ-lidan —q qoʻshimchasi bilan yasalgan (uygʻan-, uygʻat-feʼllariga qiyoslash buni ochiq koʻrsatadi); uygʻa- feʼli esa qadimgi turkiy tilda ’bedor’ maʼnosini anglatgan oyuq soʻzidan -a qoʻshimchasi bilan yasalgan; -a qoʻshim-chasi qoʻshilishi bilan q undoshi gʻ undoshiga almashgan, keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, soʻz boshlanishidagi o unlisi u unli — siga almashgan (baʼzi shevalarda hozir ham bu oʻrinda o aytiladi), q undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga al— mashgan: (oyuq + a = oyuqa-) + q = oyuqaq > oyugʻaq > oygʻaq > uygʻâq.

Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Uxlamagan holatli. ◆ Vaqt yarim kechaga yaqinlashgandi. Saodat hamon uygʻoq, xayol suradi. X. Yodgorov, „Hayot toʻlqinlari“ . ◆ Kemadagilarning hech qaysisi uxlamas, bari uygʻoq. J. Sharipov, „Xorazm“ .

2 koʻchma Harakat-faoliyatda boʻlgan; hushyor. Kechalari kipriklarimday Mangu uy-gʻoq oʻylarimdasan. X. Davron, Bolalikning ovozi. ◆ Ariqlarda doim uygʻoq suv, Polizlar-ga ketadi shoshib. R. Parfi, „Koʻzlar“ .

Antonimlari

УЙҒОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

uygʻoq
1 бодрствующий, неспящий; пробудившийся; ◆ u uygʻoqmi, uxloqmi? он бодрствует или спит?;
2 перен. бдительный, неусыпный.