Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

u-zat-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

UZAT- 'qoʻlni choʻzgan holda ber-’ Kitobni aka— siga u z a t d i. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’choʻz-’ maʼnosini anglatgan uza- feʼlidan (ДС, 620: iga- 1) -t orttirma qoʻshimchzsi bilan hosil qilingan (ДС, 620), oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan: uza— + t —

uzat- > uzät-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qoʻlidagi biror narsani boshqa bir shaxsga bermoq, qoʻl choʻzib tut-qizmoq, birovga tutmoq. ◆ Choy uzatmoq. Gul uzatmoq. n ◆ Raʼno kitobni sekingina yopib, Anvargauzatdi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Tamila unga soʻrgʻich kiygizilgan sutli shi-shani uzatdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Yuzini roʻmol bilan toʻsgan bir ayol de-razadan osh uzatdi. S. Ahmad, „Hukm“ .

2 koʻchma s.t. Pora (pora tarzidagi nar-sa) bermoq. ◆ Unga biror narsa uzatmasangiz, ishingiz bitmaydi.

3 Biror tomonga yoʻnaltirmoq, choʻzmoq, yozmoq; rostlamoq (oyoqni, qoʻlni). ◆ Sherali dum-dumaloq qoʻlini Karimga uzatdi. S. Karomatov, „Oltin qum“ . U ikkala oyogʻini uza-tib, oʻzini uyqu ixtiyoriga topshirdi. F. Musajonov, Himmat.

4 sprt. Irgʻitib, tepib, ikkinchi oʻyin-chiga oʻtkazmoq, yetkazib bermoq; oshirmoq (toʻp, shayba va shu kabilarni). ◆ ..bir-birlarining qarshi hujumlarini mustahkamlab, toʻpni qisqa va aniq uzatib oʻynar edilar. Gazetadan .

5 Maʼlum joygacha birgalashib bormoq, kuzatmoq. ◆ Uni elektr chiroqli stolba tagi-gacha uzatib, soʻng xayrlashdi. P. Tursun, „Oʻqi-tuvchi“ . ◆ Usta Olim Otabekni koʻchagacha uzatib chiqdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

6 Biror manzilga yoʻllamoq, joʻnatmoq. ◆ Ona bugun uzatadi oʻz oʻgʻlini frontga. H. Olimjon . ◆ Mengboy tanishlarini uzatdi, yana Gʻaffor bilan bufetga qaytib kirdi. Sh. Xolmirzayev, „Ogʻir tosh koʻchsa“ .

7 Yetkazmoq, yetkazib bermoq. ◆ Xabarlarni uzatmoq, Elektr tokini uzatmoq.

8 Turmushga chiqarmoq, erga bermoq. ◆ Qiz bola ota-onaga omonat, uzatib tinchiy! S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ Siz uzatishni xohlamasangiz ham, balki u erga tegishni xohlab qolgandir. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . Kelin qilsang — ◆ yoʻqdan qil, qiz uzatsang — borga qil. "Qanotli soʻzlar".

Koʻrpaga qarab oyoq uzatmoq q. koʻrpa. Oyoq uzatib Xotirjam, bemalol. ◆ \Fotima:\ Men ham dunyoga umid bilan kelganman, oyogimni uzatib oʻtirarmikanman, deb oʻgʻil oʻstirgan-man. A. Qahhor, „Ogʻriq tishlar“ . ◆ Pensiyaga chiqib ketib, endi oyoqni uzatib yotaman. 3. Egamberdiyev, „K“ . Xolmuhamedov, Qari bil-ganni — pari bilmas. Qayoqqa uzatsa, qoʻli yetadi yoki qoʻlini qayoqqa uzatsa, yetadi Nimani istasa, shuni udda qiladi; har qan-day mushkulotni hal qilishga qodir. [Zuxra:] ◆ Kimga gapirsang, gaping oʻtadi; qayoqqa uzatsang, qoʻling yetadi. A. Qahhor, „Ogʻriq tishlar“ .

Sinonimlari

Antonimlari

УЗАТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Feʼl

uzatmoq uzatmoq

Ruscha _ru

uzatmoq
1 протягивать; подавать, передавать; ◆ qoʻl uzatmoq протягивать руку; kitobni uzatib yuboring передайте книгу; shu xatni majlis prezidiumiga uzatib yuboring передайте эту записку в президиум собрания; koʻrpangga qarab oyoq uzat посл. (букв. протягивай ноги по своему одеялу) по одёжке протягивай ножки;
2 провожать; mehmonlarni vokzalgacha uzatib chiqdik мы проводили гостей до вокзала;
3 выдавать замуж; xolam qizini uzatdi моя тётя выдала замуж свою дочь;
4 спорт. сделать подачу или передачу; подать (мяч, шайбу); * uzatgan oyogʻini yiqqisi kelmaydi (букв. он не хочет согнуть вытянутых ног) он ничего не хочет делать; он палец о палец не хочет ударить; qayoqqa uzatsa, qoʻli yetadi или qoʻlini qayoqqa uzatsa yetadi всё в его силах; он может осуществить всё, что пожелает.

uzatmoq