yoʻqolmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yoʻ-qol-moq

Etimologiyasi

YOʻQOL- 'mavjud boʻlmay qol-’, 'koʻzdan gʻoyib boʻl-’. Folbin uy burchagida oharib koʻringan chodir ichida y oʻ h o l d i (Oybek). Bu feʼl yoq soʻzidan -(a)l qoʻshimchasi bilan yasalgan deyiladi: yoq + al > yoqal-(ЭСТЯ, IV, 212). Bu feʼlni yoq soʻzi bilan bol-feʼlining birlashuvi natijasida yuzaga kelgan deb tushuntirish ham mavjud: yoq + bol- > yoq[b]ol- > yoqol- > yoqâl-. Bizningcha, qadimgi turkiy tilda yoq soʻzidan avval -a qoʻshimchasi bilan feʼl yasalgan va unga ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi -l qoʻshimchasi qoʻshilgan (ДС, 273), keyinchalik oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: (yoq + a = yoqa-) + l = yoqal- > yoqâl-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Yoʻqlik kasb etmoq, mav-judligi barham topmoq; yoʻq boʻlmoq. ◆ Say-yoramizda qancha togʻlar yoʻqolib, yana qancha yangilari paydo boʻldi. "Fan va turmush" . ◆ Suv qurib, Qoʻshtegirmon allaqachon yoʻqolib ketgan, oti qolgan, xolos. A. Muxtor, „Opa-singillar“ .

2 Mavjud joyini tark etmoq, yoʻq boʻlmoq. ◆ Uyda tutun yoʻqolgan boʻlsa-da, ach-chiq hid darrov uning burniga urildi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Omonning yuzidagi tabas-sum yoʻqoldi, oʻylanib, jiddiy ohangda gapirdi. S. Karomatov, „Oltin qum“ .

3 Koʻzdan yoʻq boʻlmoq, koʻrinmaydigan holat kasb etmoq; yoʻq boʻlmoq. ◆ Argʻimchoq uch-ganday, bolalar suvda baland-past boʻlib, goh yoʻqolib, goh koʻrinib, orqaga qaytishardi. H. Gʻ1azir, „Yonar daryo“ . ◆ Qora Ahmad bir hujraga kirib, uzoq vaqt yoʻqoldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

4 Bor-yoʻqligi, kimda, qayerdaligi no-maʼlum holat kasb etmoq; yoʻq boʻlmoq. ◆ Ot yoʻqoldi. Pul yoʻqoldi. Yoʻqolgan pichoqning sopi oltin. Maqol . n ◆ Qizim yoʻqoldi. Qayoqqa uchdi, bilmayman. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

5 s. t. Ketmoq. ◆ Hartugul, bu kun uyiga yoʻqoldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Antonimlari

ЙЎҚОЛМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

yoʻqolmoq yoʻqolmoq

Ruscha _ru

yoʻqolmoq
теряться, пропадать, исчезать;◆ bedarak yoʻqolmoq пропасть без вести; qayoqqa yoʻqolgan eding? разг. куда ты запропастился?; yoʻqolsin urush olovini yoquvchilar! долой поджигателей войны!; yoʻqol koʻzimdan! вон отсюда!