yogʻ

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yogʻ

Etimologiyasi

YOGʻ ’moy modda’. Xotin-qizlar kuv pishib, yo gʻ ajratmoqda (Sadriddin Ayniy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot ya:gʻ tarzida ta — laffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 59), keyinroq a: unlisi — ning choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (Devon, III, 175; DS, 223); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ya:gʻ >

iagʻ > iâgʻ. Bu soʻz asli ’moy ajrat-’ maʼnosini anglatgan GeSTYA^eT ^{QOʻSHIMCHZSI bilan yasalga}n deyiladi
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Chorva mollari, umuman, jonivor-lar organizmida, sutida, baʼzi oʻsimlik-larning urugʻi, doni, gulida boʻladigan, ulardan ajratib olinadigan moy. ◆ Qoʻy yogʻi. Mol yogʻi. Kunjut yogʻi. Eritilgan yogʻ. Yogʻni qizdirmoq. Yogʻni eritmoq. yaya Yogʻni yoqqa, goʻshtni goʻshtga endi ajratib boʻlay dega-nimizda, Joʻraposhsha kelib qoldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Daraning aholisi oʻz ishi bilan mashgʻul: xotin-qizlar kuv pishi-rib, yogʻ ajratmoqda. S. Ayniy, „Doxunda“ .

Yogʻi yoʻq Unumsiz, kam unumli. ◆ Soʻngra bu yerlarning yogʻi yoʻq, oriq, kamhosil ekanini hammamiz bilamiz-ku, nega bu toʻgʻrida lom demaydshshr. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . Yogʻi chiqadimi Ayni bir ish hadeb takror-lay berilganda aytiladigan ibora. ◆ Tekshi-ravergan bilan yogʻi chiqadimi? S. Ahmad, „Hukm“ . Yogʻi chikdi Nihoyatda kir boʻlib, yiltirab ketgan kiyim haqida. ◆ Doʻppining yogʻi chiqdi. n ◆ Yogʻi chiqib yiltirab ketgan paxtalik ki-yib olgan Karimov ichiga nimadir toʻldiril-gan qopni orqalabdi. I. Qalandarov, „Shoxi-damas, bargida“ .

Yogʻ tushsa (yoki tomsa) yalagu(n)day Supu-rib-sidirilgan, nihoyat darajada toza, ozo-da. ◆ Hamma narsa saranjom. Hovli-joy yogʻ tushsa yalagudek. S. Anorboyev, „Pushaymon“ . Ilonning yogʻini yalagan Ayyor, mugʻambir, quv. ◆ Koʻp ishni koʻrgan bu Zunnunov. Ilonning yogʻini yalagan. Juda nozik joyini topibdi. I. Raxim, „Ixlos“ . Koʻzini yogʻ bosmoq Birovni na-zar-pisand qilmay qoʻymoq. ◆ Fursatdan foy-dalanib, Poʻlat ota uni uzib-uzib oldi: -Yoʻq! Men koʻzini yogʻ bosgan bandalarga elashmay-man, arzimnixudoga aytaman. K. Yashin, „Hamza“ . Koʻzining yogʻini yemoq Oʻzini kimgadir yaqin koʻrsatib, uning xayrixohligidan ortiq darajada foydalanmoq. ◆ -Sizda vijdon de-gan narsa yoʻq. Koʻzimning yogʻini yeb, boshimga ish tushganda qochdingiz, — dedi bolaning otasi Karimovga. S.Axmad, „Dadamning oʻrtogʻi“ . Oq yogʻ 1) qoʻy yogʻi; 2) shv. chigit (paxta) yogʻi. Ogʻzingga yogʻ Balli, yasha. ◆ Kampir xuddi hozir oʻgʻli kelin bilan qoʻl ushlashib kirib kelayotganday, eshikka qaradi: -Voy, ogʻzingga yogʻ, oʻgʻlim! A. Qahxor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Oʻz yogʻiga (oʻzi) qovurilmoq Oʻz qiyinchiligini oʻzi tortmoq. ◆ Uch kundirki, Boʻtaboy oʻz yogʻiga oʻzi qovurilib, uyda oʻti-ribdi. S. Ahmad, „Hukm“ .

Antonimlari

ЁҒ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

yogʻ (koʻplik yogʻlar)

Tillarda

Yogʻ

• Albancha: vaj
• Arabcha: زيت (zayt)
• Armancha: յուղ (yuł)
• Ozarbayjoncha: yağ
• Beloruscha: алей (aléj)
• Bolgarcha: олио (ólio)
• Birmancha: ဆီ (hsi)
• Datcha: olie
• Esperantocha: oleo
• Fincha: öljy
• Fransuzcha: huile
• Gruzincha: ზეთი (zet’i)
• Olmoncha: Öl
• Yunoncha: λάδι (ládi), έλαιο (élaio)
• Gaityan-kreolcha: lwil oliv
• Ivritcha: שמן (shémen)
• Hindicha: तेल (tel)
• Mojarcha: olaj
• Islandcha: olía
• Indonezcha: minyak
• Inglizcha: oil
• Italyancha: olio
• Yaponcha: 油 (あぶら, abura)
• Kxmercha: ខ្លាញ់ (klañ)
• Koreyscha: 기름 (gireum)
• Latishcha: eļļa
• Litvacha: aliejus
• Lyuksemburgcha: Ueleg
• Moʻgʻulcha: тос (tos)
• Norvegcha (bokmål): matolje, olje
• Forscha: روغن (rowğan)
• Polyakcha: olej
• Portugalcha: azeite, óleo
• Panjobicha: ਤੇਲ (tel)
• Rumincha: ulei
• Romanshcha: ieli
• Ruscha: масло (máslo)
• Slovatscha: olej
• Slovencha: olje
• Shvedcha: matolja, olja
• : langis
• Taycha: ขด (khoht)
• Tibetcha: སྣུམ (snum), འབྲུ་མར ('bru mar)
• Ukraincha: олія (olíja)
• Urducha: تیل (tel)
• Uygʻurcha: ياغ (yagh)
• Vyetnamcha: dầu
• Valliycha: olew
• Idishcha: ייל (yoyl)
• Yoqutcha: сыа
• Zulucha: amafutha

Ruscha _ru

yogʻ
сало, жир, масло; ◆ oq yogʻ сало; ◆ qoʻy yogʻi баранье сало; ◆ dumba yogʻ курдючное сало; ◆ sarigʻ yogʻ 1) сливочное масло; 2) топлёное (коровье) масло; ◆ zigʻir yogʻ 1) льняное масло; 2) обл. растительное масло; kavar (или kovul) ◆ yogʻi масло, полученное из семян каперса; ◆ kunjut yogʻi кунжутное масло; ◆ lampa yogʻ или ◆  fanor yogʻi разг. керосин; ◆ paxta yogʻi хлопковое масло; ◆ oqlama yogʻ уст. то же, что ◆ paxta yogʻi  ;◆ yogʻ chiqarmoq извлекать масло (из семян масличных растений); ◆ yogʻ zavodi маслобойный завод; ◆ 

• yogʻdek yoqmoq (букв. нравиться как масло) очень понравиться; ◆ unin gapi qulogʻimga sarigʻ yogʻdek yoqdi (букв. его слова ласкали мой слух, как сливочное масло) мне очень приятно было слушать его; ◆ zigʻir yogʻdek koʻngilga (или meʼdaga) urdi [букв. надоело словно льняное масло] стало противно, надоело, опротивело; ◆ yogʻ tushsa, yalagunday совершенно, чистый, чистенький, убранный-прибранный; ◆ yogʻi chiqadimi (букв. масло что-ли извлечётся из него) нечего (бесполезно) долбить одно и то же; ◆ yogʻi chiqdi сильно загрязнилось истёрлось, замаслилось, заслонилось; ◆ koʻzining yogʻini yemoq объедать (кого-л.) всякими обманами и посулами; ◆ oʻz yogʻiga oʻzi qovurilmoq вариться в собственном соку; ◆ nonni yogʻ bilan yemoq (букв. есть хлеб с маслом) жить в довольстве, без нужды; кататься как сыр в масле; ◆ u yogʻini bermaydi (букв. он неспустит с себя жир) он себя работой не утруждает; ◆ ilonning yogʻini yalagan см. ilon.