Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yov-vo-yi

Aytilishi

Etimologiyasi

YOVVOYI ’qoʻlga oʻrgatilmagan’, ’inson qoʻli bi-lan bunyod etilmagan’. Bu zaminsiz yo v v o y i yoʻl— larning oʻziga jos ajoyib hayoti bor (Asqad Muxtor). Bu sifat qadimgi turkiy tildagi ’saqro’ maʼnosini anglatgan yaba otidan -ï qoʻshimchasining -yï shakli bilan yasalgan boʻlib, asli ’oʻz-oʻzicha yashaydigan, oʻz-oʻzicha oʻsadigan’ maʼnosini anglatgan (ЭСТЯ, IV, 46); oʻzbek tilida b undoshi v undoshiga almashgan va qatlangan, v undoshi oldidagi hamda ketidagi a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: yaba + yï = yabayï > yavvayi > yâvvâyi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Xonakilashmagan, tabiat qu-chogʻida erkin hayot kechiruvchi (hayvon, par-randalar haqida). ◆ Yovvoyimushuk. Yovvoyi kap-tar. Yovvoyi echki.

2 Madaniylashtirilmagan, oʻz holicha, tabiiy holatda oʻsadigan; zararli, ziyon keltiruvchi. ◆ Yovvoyi olma. n ◆ Xilma-xil yovvoyi gullar tevaragida rang-barang kapa-laklar bazm quradi, asalarilar gʻuvillaydi. J. Abdullaxonov, „Oriyat“ . ◆ Sidiqjon kat-takon yovvoyi jiyda tagida toʻxtab, Sharo-fatni kutdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Darhaqiqat, salgina xotirjam boʻldingmi, yovvoyi oʻtlar oʻsib ketadi-yu, gʻoʻza-larni siqib tashlaydi. Sh. Rashidov, „Boʻron-dan kuchli“ .

3 Oʻzlashtirilmagan, ishlanmagan (yer-joy haqida). ◆ Ilgari bu yerlar ham jarlik-lar, yovvoyi sayhonliklardan iborat edi. Gazetadan . ◆ Yovvoyi choʻl buyuk kenglikda Menga borin ochib tashladi. Sh. Rahmon, „Yurak qir-ralari“ .

4 Qoʻrqinchli, vahimali, dahshatli. ◆ Yovvoyi ovoz. m ◆ Boʻron yovvoyi bir kuch bilan oʻkirardi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Sharif tar-raning yovvoyi chinqirigʻini eshitgandek boʻldi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

5 Madaniyatning ibtidoiy bosqichiga xos; qoloq. ◆ Sahroda arablarning badaviy de-gan yovvoyi toifasi bor ekan. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

6 koʻchma Odamga aralashmaydigan; bego-na, odamovi, yot. ◆ Odamlardan qochaman, Yovvoyi bir holim bor! Mirtemir .

Yovvoyi qarash qilmoq Jahl bilan qara-moq. ◆ Toʻraning nihoyatda kayfi qochdi, jahl otiga minib, oqsoqol bilan imomni yeb qoʻygu-dek, yovvoyi qarash qildi. J. Sharipov, „Xo-razm“ . (◆ Umayder] Umidaga olayib, yovvoyi qarash qiladi-da, teskari oʻgirilib oladi, termometrii barmoq orasida sindirib, qoʻliga be-radi. A. Muxtor, „Chinor“ .

Sinonimlari

Antonimlari

ЁВВОЙИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yovvoyi
1 дикий; ◆ yovvoyi ot дикая лошадь; ◆ yovvoyi kaptar дикийголубь; ◆ yovvoyi hayvonlar дикие животные; дикие звери; ◆ yovvoyi mushuk неприрученная (дикая) кошка;
2 дикорастущий; сорный; ◆ yovvoyi arpa дикорастущий ячмень; ◆ yovvoyi oʻt сорная трава; ◆ yovvoyi turp дикая редька; ◆ yovvoyi nasha посевная конопля; ◆ yovvoyi olma дикая яблоня;
3 дикий, нецивилизованный; ◆ yovvoyi qabilalar дикие племена;
4 перен. нелюдимый, необщительный, дикий; ◆ yovvoyi bola необщительный ребёнок; ребёнок, который дичится.

yovvoyi