aytmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ayt-moq

Feʼl

aytmoq

Etimologiyasi

AYT- ’fikr-mulohazani ogʻzaki yoʻsinda bildir-’. Betga aytganning zahri yoʻh. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'gapir-' maʼnosini anglatgan ay- feʼ-lidan (Devon, I, 184; DS, 25) -(ï)t qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, I, 100; DS, 29), shunga koʻra u 'kimgadir gapir— ’ maʼnosini bildiradi. Keyinchalik bu soʻzning ikkinchi boʻgʻinidagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan: ay- + ït = ayït- > ayt- > äyt- (Qadimgi ay-feʼli oʻzbek mumtoz adabiyotida ishlatilgan: aydi -'gapirdi'). Soʻzlashuv nutqida äyt- feʼli koʻpincha et tarzida talaffuz qilinadi, bunda y undoshi aytil — maydi, ä unlisi e unlisiga almashadi: äyt- > ät- > et-(Shevalarda ät- shakli ham mavjud).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Ogʻzaki (ran bilan) maʼlum qilmoq, bildirmoq. ◆ Rostini aytmoq. Oʻz mulohazalarini aytmoq. Uzr aytmoq. Betga aytganningzahri yoʻq. Maqol .

Ayting-ayting Narsa-hodisaning yuz berishi-bermasligi maʼqulligini ifodalaydi. ◆ Ayting-ayting, viz borguncha, ketib qoliishasin. ■■ Ayting-ayting, hech kim el nazaridan qolmasin. Gazetadan . Aytmaysizmi yoki ayting Tilga olingan narsani alohida taʼkidlaydi. ◆ Shiritshgini aytmaysizmi(ayting). Odobliligini aytmaysizmi(ayting). Shuni ayting, „nimasini aytasiz, sekinroq aytasizmi Soʻzlovchining aytilgan gapga toʻla qoʻshilishini bildiradi“ . -Shuni ayting, — dedi Amin buva ham kulib. — Suv oʻzini juda aziz qilib yubordi. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o. ◆ Ey, nimasini aytasiz, dugonajon, alohida uy olmasam boʻlmaydi. Gazetadan . ◆ Odamoxun, deb sekinroq aytasizmi.. A. Qodiriy, „Gʻirvonlik Mallavoy“ . Aytgani aytgan, degani degan Aytgan narsasi albatta boʻladi, amalga oshadi. ◆ Onasi umrida eriga tik gapirmagan xotin.. erining aytganiaytgan, degani degan. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Maslahatga koʻnmaydi. Aytganimaytgan, deganim degan, deb turib oladi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Aytgan joyidan kesadi Aytganini albatta amalga oshirtiradi, aytganini bajartiradi.

Yoddan ogʻzaki bayon qilmoq, soʻzlamoq (ertak, hikoya va shu kabilar haqida). ◆ Ertak aytmoq. Topishmoq aytmoq. Sheʼr aytmoq. n Zerikmayman kecha afsona aytsam. Habibiy .

Talaffuz qilmoq. ◆ Moʻylovi maysa boʻlib qolgan kap-katta yigitning "r "ni aytaolmasligi Elmurodga gʻalati tuyuldi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Taklif etmoq, chaqirmoq. ◆ Toʻyga aytmoq. Hasharga aytmoq. Aytmaganyerga borma, aytganyerdan qolma. Maqol . ◆ Aytmaganqoʻnoq — yoʻnmagan tayoq. Maqol . n ◆ Mahalladan ham uch-toʻrt kishi aytdim, oshni koʻproq qilish kerak. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

yord. fl. vazifasida. Bogʻlama vazifasini bajaradi. -Qimorboz deb kimni aytasiz? — ogʻzidagi oshi bilan gʻoʻldiradi Qambar. Oybek, Tanlangan asarlar.

Sinonimlari

Аytmoq I, gаpirmoq, demoq, bаyon qilmoq, izhor etmoq, bildirmoq

Аytmoq II, tаklif qilmoq, chаqirmoq, chorlаmoq

Аytmoq III olmoq ,

Tarjimalari

• Yoqutcha: эт

Ruscha _ru

aytmoq
1 говорить, сказать; rostini ayt! говори правду!; ikkinchi xil (или turli) aytganda, boshqacha qilib aytganda, boshqa soʻz bilan aytganda иными словами, иначе говоря; aytishga til (или ogʻiz) bormaydi язык не поворачиваетсл сказать; ularning aytishlaricha или ularning aytishlariga koʻra как они говорят (утверждают); по их словам (утверждению); uning husnini aytmaysizmi! не говоря уж о её красоте! (помимо прочих достоинств); aytganim keldi получилось так, как я сказал; aytgan bilan boʻlmaydi бесполезно говорить; говори, не говори — всё равно; aytasan — qoʻyasan говоришь, а не действуешь; ◆ azon ~ призывать на молитву; ◆ ashula ~ петь песню; ◆ uzr ~ извиняться, просить извинения; qizim senga aytaman, kelinim, sen eshit погов. тебе говорю, дочка, а ты, невестка, слушай; betga aytganning zahri yoʻq посл. (букв. что сказано в лицо — не таит в себе яда) не в обиду будет сказано;
2 рассказывать;
3 звать, приглашать; uni bir necha joyga aytib qoʻyishgan его пригласили (он приглашен) в несколько мест; ◆ mehmonga ~ звать (приглашать) в гости; ◆ toʻyga ~ приглашать на свадьбу; aytib yubormoq 1) передать (привет, поручения и т. п. через кого-л.); 2) пригласить (через кого-л.); aytgan joydan qolma, aytmagan joyga borma посл. от приглашения не отказывайся, туда, куда тебя не пригласили, не иди;
4 называть, именовать; uni xalq shoiri deb aytadilar его называют народным поэтом; ismini (или nomini)◆ ~ назвать; назвать по имени; * shuni ayting-a! то-то!, в том-то и дело!, то-то и оно!; aytishga oson! легко сказать!