bebosh

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

be-bosh

Etimologiyasi

BEBOSH Bu sifat 'yoʻq' maʼnosini ifodadaydigan tojikcha be- old qoʻshimchasini (ТжРС, 544) oʻzbekcha bosh otiga oʻzbek tilida qoʻshib hosil qilingan boʻlib, asosan 'gapga kiravermaydigan' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, I, 93). Soʻzlashuv tilida bevosh shaklida ham aytiladi. Bu sifatdan bebogilik mavxum oti hosil qilingan boʻlib, Yogilik - beboshlik xikmati tarkibida ishlatiladi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Boshi (kallasi) yoʻq; boshi kesilgan, boshsiz.◆  Bir sevgini aylarkanman fosh, Istamasman, sevgingiz aslo Haykal kabi boʻlishin bebosh. Sayyor.

2 koʻchma Aqlsiz, nodon.◆  Men bebosh qu-lingizni maʼzur tuting. "Sharq yulduzi". ◆ Dadajon, bebosh oʻgʻlingizni kechiring, nachora, dunyoga sizlarni gʻam-gʻussaga botirgani kelgan ekanman. K. Yashin, Hamza.

3 koʻchma Toʻgʻri maslahatga yurmaydigan; hech kimga quloq solmaydigan; gapga kir-maydigan; quloqsiz; tarbiyasiz.◆  Necha kundan beri akangni kirib koʻr, deyman, bu bebosh uyalaman, deb hech kirmaydi. A. Qahhor, Sarob. ◆ Azizxon bebosh, yerga ursa koʻkka sapchiydigan, qshshsh-qshshishidan elga nafi tegmaydigan beboshvoq yigit. U. Normatov, Talant tar-biyasi.◆  ..yoshligim ham bebosh oʻtgan. Axir, bebosh yigitga kim ham koʻngil qoʻyardi, — dedi Usmon. A. Eshonov, Bir ogʻiz soʻz.

4 koʻchma Tarbiya-intizomga boʻysunmay quygan; itoatsiz, oʻzboshimcha.◆  Podshoh1trini bekor qshgan Rossiya xalqi.. juda bebosh boʻlib ketgan, hozir hukumat boshida oʻtirganlarga hech kim itoat qshshaydi. S. Ayniy, Qullar. ◆ Gʻuzor fuqarolariga maʼlum boʻlsinkim, togʻu toshlarda qochib yurgan beboshlar kelib, Bek janoblarining oyoqlariga yiqilsalar, afv eturlar. Sh. Toshmatov, Erk qushi.◆  Hozircha isyon tugʻini koʻtarib kelgan bu beboshlarning gapiga koʻnishdan boshqa iloj yoʻq. M. Osim, Ibn Sino qissasi.

5 koʻchma Yomon yoʻlga kirgan, axloqi buzil gan.◆  Otasi, qandayin nozanin juvon toʻgʻri kelsa ham, koʻz qirini tashlamasdi. Bu bebosh boʻlib ketdi, tiyadigan kishisi boʻl-madi. Oydin, Hikoyalar.◆  Shunday bebosh boʻlib ketdi qizginang, Ota-ena farzandini tiy-maymi? "Gulnorpari".

6 koʻchma Tiyib, toʻxtatib, qaytarib boʻl-maydigan; jilovsiz.◆  Bebosh shamol. Bebosh daryo. Bebosh toʻlqinlar. yat◆  Amudaryo dali — telba daryo, bebosh daryo deyishadi. Rahim Bekniyoz.◆  Bebosh izgʻirin bu keng dashtda yelib-yuguradi. H. Shams, Dushman.◆  —Seskanib uygʻonib ketdim. Urnimdan turib oʻtirdim, bebosh xayol meni olib qochdi, — dedi Nafisa. Gʻayratiy, Uzoqsagi yor.

Antonimlari

БЕБОШ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

bebosh

OʻTIL

Ruscha _ru

bebosh
1 необузданный; отбившийся от рук; предоставленный самому себе; ◆ bebosh boʻlib ketmoq отбиться от рук; ◆ bebosh havoyi повеса;
2 недисциплинированный, неорганизованный.