bukmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

buk-moq

Etimologiyasi

BUK- ’qayir-’, ’eg-’. Qogʻozlarni tekis taxlab, yuhori chap burchagini b u k i b, toʻgʻnagʻich bilan birkitdi. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli bük- tarzida talaffuz qilingan, oʻzbek tilida ü unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: boʻk- > buk-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 ayn. buklamoq 1.◆  Salim-boyvachcha xatni oʻqib, asta bukdi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Boʻtaboy xatni bukar ekan, uf tortdi. A. Qahhor, Asarlar.

2 Qayirmoq, egmoq.◆  Kuchli shamol koʻta-rilib, bogʻchadagi \ar narsani toʻrt tarafga buka boshladi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon. ◆ Hayot kelinchaklarcha, bir oyogʻini yigʻishti-rib, ikkinchi oyogʻini tizzadan bukib oʻtirdi. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o.◆  Munir barmoq-larini bukib, xotiniga koʻrsatib, sanay boshladi. "Yoshlik".◆  Gʻulomjon chiroyli qaddini bukib, onasi ustiga engashdi. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o.

3 koʻchma Sindirmoq, yengmoq, tobe qilmoq.◆  Biroq faktlar, hujjatlar, juda koʻp odamlarning guvohliklari uning qaysar-ligini asta-sekin qayirib, nihoyat, bukib qoʻydi. H. Gʻulom, Mashʼal.◆  Na baland qoʻr-gʻonlar, na qalin darvozalar va na jallod-lar xalqning irodasini buka olmadi. J. Sharipov, Xorazm.◆  Ob-havo esa qoʻshimcha qi-yinchiliklarni keltirib chiqarmoqda. Ammo u paxtakorlarimizning gʻalaba yoʻlidagi irodasini buka olmaydi. Gazetadan.

Boshini bukmoq 1) boshini quyi solmoq. ◆ Bolalar ham, goʻyo otadan abadiy ayrilgandek, boshlarini yetimona bukkan edilar. Oybek, Nur qidirib; 2) koʻchma el oldida uyaltirib, yerga qaratib qoʻymoq.◆  Qarz kishining boshini bukadi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  -Turing, qizim, — ellikboshining tovushi birdan mu-loyimlashdi, — ota-onaning boshini bukmang. Oybek, Tanlangan asarlar. Yerga bukmoq Yerga kirib ketguday uyaltirmoq yoki tahqirlamoq. ◆ Bir kuni odamlar oldida Nosirimni yerga bukib: "Siz zanglagan ketmonsiz, olovga toblab, oʻtkir egovda charx/gash kerak", desa-ya, yuzsiz.'X. Nazir, Utlar tutashganda. Nomu-sini bukmoq Nomusga qoldirmoq.◆  Nodon bilan yurma, nomusingni bukma. Maqol.

Antonimlari

БУКМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Feʼl

bukmoq bukmoq

Ruscha _ru

bukmoq
1 сложить (что-л., согнув несколько раз); xatni oʻqib, asta bukdi он прочел письмо и аккуратно сложил его;
2 гнуть, сгибать; ◆ qaddini bukmoq горбить, сгорбить, сутулить спину; belini ikki bukib согнившись в три погибели;
3 наклонять, нагибать;
4 перен. сломить, подавить; ◆ irodasini bukmoq сломить волю;
5 перен. неодобр. присваивать себе чужую долю (пользуясь своим положением опекуна, хранителя чего-л. или распорядителя); ◆ 

• nomusini yerga bukmoq опозорить, осрамить.