Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

cha-van-doz

Aytilishi

Etimologiyasi

CHAVANDOZ Bu ot K.K.Yudaxin lugʻatida ir. yujn. taʼkidi bilan chabandoz shaklida keltirilgan (Andoza:КрРС, 831). Bunday tovush tarkibli ot ПРСga, ТжРСga kiritilmagan. OʻTILda chavandoz tovush tarkibi bilan berilgan (II, 349). Bu otning andoz qismi 'ot-', 'itqit-' maʼnosini anglatadigan andoxtan feʼlining (ТжРС, 28) andoz hozirgi zamon asosiga (ТжРС, 27) teng; chav qismi 'ot ustida uchi egri tayoq bilan toʻpni urib oʻynaladigan oʻyin' maʼnosini anglatadigan chavgon otining (ТжРС, 349) chav qismiga teng; chavgon otining -gon qismi asli 'egilgan' maʼnosini anglatadigan chang sifatining (ТжРС, 96) tovush jihatidan oʻzgargan shakli boʻlsa kerak. Agar shu taxmin toʻgʻri deyilsa, chav asli 'tayoq' maʼnosini anglatadigan choʻb oti (ТжРС, 448) boʻlib chiqadi. Unda chavandoz oti asli 'tayoq' maʼnosini anglatadigan choʻb otiga andoz qismini qoʻshib hosil qilingan boʻlib, choʻb qismidagi oʻ tovushi a tovushiga, b tovushi v tovushiga almashtirilgan boʻladi. Chavandoz oti 'ot ustida oʻtirib oʻylanadigan oʻyinga usta kishi' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, II, 349).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 [f. — chap qoʻl bi

lan oʻq (kamon) otuvchi; chapdast; mohir] Ot choptirish, uloq chopish, otda oʻynash sanʼatini egallagan odam. ◆ Ikki chavandoz yonma-yon ot yoʻrttirib kelardi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ U /Avliyoqul] eski chavandoz, necha uloqlarda qatnashib, oyogʻi maymoq boʻlib qolgan. Mirmuhsin, „Tungi chaqmoqlar“ .

2 koʻchma Ilgʻor, peshqadam. ◆ Olti yil oʻtdimi shunga, mana endi Anorxon brigadir-lar chavandozi. Y. Shamsharov, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ilm-fan yoʻlida mohir chavandoz boʻlavering.. kashfiyotlaringiz shuhratu shon topaversin. Gazetadan .

Sinonimlari

Antonimlari

ЧАВАНДОЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Ot

chavandoz (koʻplik chavandozlar)

Turkcha: binici

Ruscha _ru

chavandoz
1 искусный наездник, джигит;
2 участник улака (см. uloq II 2).

chavandoz