chidamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chi-da-moq

Etimologiyasi

CHIDA— ' bardosh ber—'. Juman tishini tishiga qoʻydi-yu, ch i d a d i, indamadi (Asqad Muxtor). Bu feʼl asli chïda- tarzida talaffuz qilingan (ТРС, 120); oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisi — ning qattaqlik belgisi yoʻqolgan: chïda— > chidä-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ruhiy yoki jismoniy qi-yinchiliklarning tugashini sabr bilan kutmoq; ularga bardosh bermoq. ◆ Ogʻriqqa chi-damoq. Qiyinchilikka chidamoq. Sovuqqa chi-damoq. Tanqidga chidamoq. Qirqiga chidagan, qirq biriga ham chida. Maqol . ■■ ◆ Bu gap men-ga ancha ogʻir botdi, lekin chidadim. "Yoshlik" . ◆ Toshning qirrasi oyogʻiga yomon botdi, lekin chidadi. "Yoshlik" .

2 Koʻp, uzoq mudsat xizmat qilmoq. ◆ Eti-gim uzoq chidadi. Boʻzdan koʻra satin uzoq chi-daydi.

3 Turli sharoitlarda (oʻt, suv, zax va sh.k. taʼsiri ostida) oʻz xususiyatlarini saqlamoq. ◆ Oʻtga chidaydigan gʻisht. Kislota-ga chidaydigan material.

4 Yetmoq, kifoya qilmoq. ◆ Yotib yeganga turum togʻ chidamas. Maqol . ■■ ◆ [Mirzaka-rimboy:] Har nimani bozordan olaversa, Su-laymonning gʻaznasi ham chidamaydi, jiyan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Beti (yoki yuzi) chidamadi Biror xatti-harakatni amalga oshirishdan uyaldi. ◆ Bu odamning kutilmaganda oʻrtaga tashlagan taklifiga javob berishga Ishoq Maxsum bilan Usta Moʻminning beti chidamadi. Gazetadan . ..necha marta undan gap soʻrashga ham chogʻlandim, lekin oʻzbekchilik e◆ kan, yuzim chidamadi. O. Muxtor, „Egilgan bosh“ . Chidaganga chiqargan 1) kutilmagan, xoxdamagan narsa, voqea-hodisaning roʻy berishi muqarrar, uni chidam bilan qabul qilish zarur yoki biror narsani kuchi yetgan oladi, degan maʼnolarda ishlatiladigan ibora. ◆ -Uyla-nishni chidaganga chiqargan, — dedi magazin-chi togʻamning suyukli xotini xoxolab. Gazetadan; 2) bir vaqtlarda tanqis boʻlgan yozlik yupqa chitning nomi. Chidasang — shu, chidamasang — katta kucha Shu sharoitga, mavjud holatga koʻnikishga majbursan, maʼ-nosidagi ibora. ◆ [Nuri] Mehmonga kelgan takkabbur kelin kabi, yalqovlanib kezdi, gi-los gullarini tomosha qildi. U shu bilan qaynanasiga: "Chidasang — shu, chidamasang — katta koʻcha. Onam meni ish uchun tuqqan emas".. demoqchi boʻldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Antonimlari

ЧИДАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Feʼl

chidamoq chidamoq

Tillar

• Turkcha: dayanmak

Ruscha _ru

chidamoq
1 выдерживать, выносить, переносить, сносить, терпеть; ◆ qiyinchiliklarga ~ переносить трудности; u gapga chiday olmaydi он не выносит, когда ему выговаривают, он не терпит, когда его ругают; Yoʻq, qanday chidayman tuhmatga! - qichqirdi Gulnor (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Нет, не снести мне этой клеветы! - крикнула Гюльнар; qirqqa chidagan qirq birga ham chida! (букв. терпел сорок, потерпи и сорок первый) столько терпел, потерпи и на этот раз; chidasang - shu, chidamasang - katta koʻcha хочешь - пожалуйста, не хочешь - скатертью дорога; chidaganga chiqargan [букв. выпущен (придуман) для тех, кому по средствам] 1) название тонкой плательной ткани; 2) кто сможет (у кого хватит средств), тот приобретёт (говорится о дорогих вещах); chidab turmoq проявлять терпимость; терпеть; мириться;
2 долго служить, долго носиться, не знать износу; etigim xoʻp chidadi мои сапоги носились долго.