darcha

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dar-cha

Etimologiyasi

DARCHA Bu ot ПРСda [däriche] shaklida (216), ТжРСda daricha shaklida (118) keltirilgan; OʻTILda esa daricha shaklida ham keltirilib, izoh darcha maqolasida berilgan (211, 212). Koʻrinadiki, bu ot 'eshik', 'deraza' maʼnosini anglatadigan dar[i) otiga (ТжРС, 116) kichraytirish maʼnosini ifodadaydigan oʻzbekcha -cha koʻshimchasini qoʻshib hosil kichingan; 'kichik deraza' maʼnosini anglatish uchun ishlatiladi (OʻTIL, 1. 212).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

|f. — eshikcha

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ilgari

vaqtlarda deraza vazifasini oʻtagan bir yoki qoʻsh tabaqali eshikcha. ◆ Ota darvozaga tamba tirab, qoʻshnining darchasidan oʻtib, koʻchaga chiqdi. S. Nurov, „Narvoy“ . ◆ Toʻtibu Zumradning qoʻlidan xatni tortib olib, darcha tomon yugurdi. S. Zunnunova, „Olov“ .

2 Eshik yoki devorga oʻrnatilgan kichkina eshikcha yoki deraza. ◆ Koʻpincha yopiq boʻladigan kassa darchasidan yoqimli zarhal nur tushib turadi. P. Qodirov, „Uch ildiz“ . Ochiq dar-chaning yupqa romiga ikki tirsagi bilan tayanib, tashqariga koʻz soldi. A. Muxtor, Asarlar. ◆ Darchalarga apias va shoyi pardalar tutilgan. M. Osim, „Karvon yoʻllarida“ .

3 koʻchma Foydalanish, kirish imkoni; yoʻl. ◆ Dasturxon ustida qizidi suhbat. Ochdi goʻyo birdan fan darchasini. M. Ikrom . ◆ Qaysi bir odamning baxtiga yorsan, Ochildimi senga tole darchasi? A. Oripov, „Yillar armoni“ . ◆ Ezgulik darchasin chertmadi bekor, Sokin kechib oʻtdi oʻtu suvidan. Otayor, „Oq fasl“ .

Biqinidan, peshonasidan (yoki qulogʻi-ning tagidan) darcha ochib qoʻymoq Qulogʻi-ning tagiga bir tushirmoq; kaltaklab yoki sovuq qurol bilan jarohatlamoq (doʻq, poʻpisa iborasi). ◆ Hotam shoʻro koʻrib qolsa, naq peshonangdan darcha ochadi. M.M .Doʻst, Lo-lazor. ◆ Hozir peshonasidan darcha ochib qoʻyamiz, ana undan keyin hech nima esidan chiqmaydigan boʻladi. A. Koʻchimov, „Halqa“ .

Antonimlari

ДАРЧА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

darcha
1 небольшая дверь, заменяющая окна;
2 окошечко; * ◆ qulogʻining tagidan ~ ochmoq разг. дать пощёчину.