Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

eg-ri

Aytilishi

Etimologiyasi

EGRI ’qiyshiq’, 'egilgan’. Tokning e g r i oʻsgan navdalarini kesib tashladi. Bu sifat qadimgi turkiy tildagi ’yuqoridan pastga qayir-’ maʼnosini anglatgan eŋ- feʼlining eg- shakliga -(i)r orttirma qoʻshimcha-sini qoʻshib hosil qilingan shaklidan -i qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 332); -i qoʻshimchasi qoʻshilga-nidan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (Devon, I, 147; DS, 166): [(eŋ- > eg-) + ir = egir-] + i = egiri > egri. Bu sifat tarkibini eg-feʼlidan -ri qoʻshimchasi bilan yasalgan deb talqin etish ham mavjud (ЭСТЯ, I, 332): eg- + ri = egri.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Toʻgʻri chiziq boʻylab yoʻnalma-gan; qiyshiq, qingʻir. ◆ Egri chiziq. Egri qi-lich. Egri koʻchadan yursang ham, toʻgʻri yur. Maqol . n ◆ Azim tollarning egri shoxlarida-gi shokila-shokila popuklar yoʻlovchilarni salqinga chaqira boshladi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

2 Haqiqatga zid; notoʻgʻri. - ◆ Qiyiq ish qirq yildan keyin ham maʼlum boʻladi, egrisini qoʻyib, toʻgʻrisini gapiravering, — dedi.. Doʻstmurodov. "Mushtum" . ◆ Endi toʻgʻri tan-qiddan egri xulosa chiqarish odatingizni tashlang. Oybek, „O“ .v. shabadalar. ◆ Doʻstim, hayotga chuqurroq qarasangiz, toʻgʻri bilan egrini ayira bilasiz.. Oybek, „Nur qidirib“ .

3 Xatti-harakat, gap-soʻz va sh.k. jihat-dan axloq-odob, qonun-qoida meʼyoriy ta-lablariga zid boʻlgan, shunday ish tutadi-gan; nomaqbul, nojoʻya, chakki. ◆ Birorta odam savdo sohasida ishlasa, darrov miyalariga egri fikr keladi. F. Musajonov, „Himmat“ . ◆ Egri odam soyasidan ham xavotirlanaverar ekan. "Mushtum" . ◆ Oʻzi toʻgʻri boʻlmagan odam bosh-qalarga ham egri koʻz bilan qaraydi. Gazetadan .

Sinonimlari

Antonimlari

ЭГРИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

egri
1 кривой, искривленный, изогнутый; // криво; косо; ◆ ~ oʻtirsang ham, toʻgʻri gapir посл. хоть ты и сидишь криво, говори прямо; ◆ ~ mix кривой гвоздь; ◆ ~, tor koʻcha узкая, кривая улица; ◆ ~ chiziq мат. кривая; ◆ ~ chiziqli криволинейный;
2 косой, скошенный;
3 перен. дурной; непрямой, ложный; лживый; ◆ u ~ yoʻlga kirib ketdi он пошёл по дурному пути; он свернул с правильного пути; ◆ koʻngli ~ он непрямодушен, неискренен; он вероломен; у него недобрые намерения; ◆ uning qoʻli ~ 1) у него кривая рука; 2) перен. он нечист на руку; ◆ ~ ozadi, toʻgʻri oʻzadi посл. непрямой (человек) собьется с пути, а прямой - преуспеет; ◆ toʻgʻri til toshni yoradi, ~ til boshni посл. правдивый язык камень пробьёт, а лживый язык - голову;
4 эк., юр. косвенный; ◆ ~ soliq косвенный налог; ◆ ~ dalillar косвенные улики.

egri