etak

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

e-tak

Etimologiyasi

ETAK 'ustki uzun kiyimning past qismi’. Chopo-nining e t a g i n i belbogʻiga histirdi. Bu ot qadimgi turkiy tildagi ’kiy-’ maʼnosini anglatgan et-feʼlidan (ЭСТЯ, I, 321) -(yo)k qoʻshimchasi bilan yasalgan: ^{et_ +} äk = etyok. Devonda etäklandi, etyoklig, etyoklik soʻzlariga berilgan 'etakli boʻldi’, ’etagi bor’, ’etak tikishga mos’ izohlariga qaraganda (Devon, I, 289, 167) etäk asli 'kiyim ustiga qoʻshiladigan qism’ ekani ang-lashiladi. Demak, etäk soʻzi dastlab 'ustki kiyimning pastiga qoʻshiladigan alohida mato¹ maʼnosini bil — dirgan, ’kiyimning ajralmas pastki qismi’ maʼnosi keyinchalik yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Kiyimning pastki, osilib tu-shib turadigan keng qismi. Koʻylakning etagi. Toʻnning etagi n U gilvatalik koʻlini etagi bariga artib, Meʼmor bilan omonlashdi. Mirmuhsin, Meʼmor. ◆ Ota-bola choponlarining etaklarini bar urib, kazuvga joʻnab ketdilar. J. Sharipov, „Xorazm“ .

2 koʻchma Baʼzi narsalarning etakka oʻxshash osilgan pastki qismi. Kuyosh kishlok ustidan etagini yigʻib olgan, kech kira bosh-lagan edi. S. Zunnunova, Olov. Bir kun ham-ma yoqni rutubatli tuman chulgʻaydi, bir kun tund borlik uzra bulut etagini sudrab oʻtadi. Gazetadan

3 Matodan paxta terish uchun maxsus tikilgan, bir tomoni boʻyinga osib, bir tomoni belga bogʻlab olinadigan buyum. ◆ Bir etak paxta, n ◆ Kuli etak bilan chanokko xuddi boʻzchining mokisiday borib kelyapti. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . ◆ Zveno aʼzolari sentyabrning oʻrtalarida etak bogʻlab, te-rimga tushdilar. "Oʻzbekiston qoʻriqlari" .

4 Baʼzi narsalarning, sathning cheti, quyi tomoni, oxirgi qismi. Dala etagi. Sahro etagi. Hovli etagi. v Shaharning har ikkala tomonida ekin maydoni boʻlib, etagi oʻrmonga borib taqalardi. A. Ubaydullayev, Qonli izdan. ◆ Buloqdan emas, etakda hay-qirib oqayotgan soydan suv olib keltirar-di. N. Qobil, „Unutilgan sohillar“ .

5 Togʻ, adir, balandliklarning pastki qismi; pastki qismidagi joy, maydon. Yodgor ohista yurib, adir etagiga tushib ketdi. Oʻ. Hoshimov, Qalbingga quloq sol. Te-palikning etagidan har xil ovozlar eshitil-di. "Yoshlik".

6 Ariq, daryoning quyi qismi; suvning quyilish joyi. Zarafshonning etagi. v Koʻkish havo bilan chulgʻangan jilgʻa etagida bir k,ora paydo boʻlgan edi. P. Tursun, Oʻqi-tuvchi.

7 Vaqt eʼtibori bilan oxirgi qism, oxir, soʻng. ◆ Fevralning etaklarida kun isib ketdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Avgustning etak-lariga kelib, kanalga suv ochildi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

Bir etak bola Biror ayol yoki oilaning bolasi koʻpligini bildiradi. ◆ Otang tirik axir.. ortimda bir etak bolam bor. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Uzi dalaga chikqani bilan uyida ishga yaroqsiz bir etak bolasi bor. S. Zun-nunova, „Olov“ . Yengidan kirib, etagidan chiqadi Oʻta ustomon, ayyor odam haqida. Esing borida etagingni yop Nomaqbul ish, yoʻl va sh.k. dan vaqt-gʻanimatda qaytish, maq-buliga oʻtish kerak, degan maʼnoni bildiradi. -Yoʻk, — dedi polvon toʻqaydan chi-Kayotib, — esing borida etagingni yop, bu yoʻlingdan kayt! H. Nazir, Oʻtlar tutashgan-da. Etagi ochilmoq Siri ochilmoq, biror aybi, kamchiligi maʼlum boʻlib qolmoq. Koʻyinglar.. xotin yoʻlga chiksa, etagi ochila-di. Kulgi boʻlasizlar. P. Tursun, Oʻqituvchi. Etagini tutmoq (yoki ushlamoq) 1) ish-fao-liyatda biror kimsaga mahkam suyanib, un-dan qolmaslik. Omon buva Yodgorov kabi in-gichka tolali paxta ustalari bor. Ana shu oksokollarning etagini tut. "Oʻzbekiston qoʻrikdari"; 2) biror ish, kasb va sh.k. ning payidan boʻlmoq, uni egallamoq. Otalari kasbi etagidan tutayotgan farzandlarimiz kandini ursin. Gazetadan. Etagini tutqiz-maslik Tutqich bermaslik. Lekin uyku etagini tutqizmay ketdi. S. Abduqahhor, Koʻz-lar. ◆ Qidiruv boʻlimi xodimlarining usta-lik bilan ishlamayotganliklaridan foy-daiiaHu6.. yana etak tutqizmay ketgan. I. Qalandarov, „Shoxidamas bargida“ . Etagini oʻpmoq Mute boʻlmoq, aytganini qiladigan holda boʻysunmoq. Yurt beklari yashab oʻtgan, Oʻpib yovning etagin. "Sharq yulduzi". Etak yirtish etn. Unashish, unashtirish marosi-mi. ◆ Oyogʻing kelishmagan, shumpeshona ekansan! Etak yirtish qilib koʻygan kuyoving hajdan kaytmadi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o. Etak silkimoq Butunlay umid uzmoq, kechmoq. ◆ Etak silkib, Andijonga ketay desam, rux-sat bermaydir. P. Qodirov, „Yulduzli tun-lar“ . ◆ Mana, endi saroydan butunlay etak silkidi-yu.. unut boʻlayozgan eski doʻkonga kel-di. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . Etak qoqmoq ayn. etak silkimoq. ◆ Otasi.. telba toʻnini teskari kiyib, etak qoqib, uyidan chiqib ketgan. "Mushtum" .

Antonimlari

ЭТАК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

etak (koʻplik etaklar)

Tillarda

Etak

• Ozarbayjoncha: ətək
• Inglizcha: skirt
• Italyancha: gonna
• Koreyscha: 치마 (chima)
• Ruscha: юбка (yubka)
• Tagalcha: palda
• Turkcha: etek

Ruscha _ru

etak
1 подол, пола; koʻylak etagi подол платья; etagi uzun kamzul длиннополый камзол; ◆ orqa ~ фалда; задняя часть подола; mening orqa etagimda ogʻir yukim yoʻq у меня за спиной нет тяжёлой ноши; я свободен, не обременён семьей (выражение отражает местный обычай носить груз на спине, поддерживая его завернутым на спину халатом); ◆ ~ qoqmoq (или silkimoq) 1) отряхивать подол, полы (одежды); 2) перен. покончить (с чем-л.); отречься (от чего-л.); умыть руки; birovning etagini ushlamoq 1) хватать кого-либо за полу (одежды); 2) перен. быть с кем-либо; цепляться за кого-либо, идти за кем-либо; u etagini tutqizmaydi (букв. он не даёт поймать себя за подол) его не поймаешь; его днём с огнем не сыщешь; ◆ oyni ~ bilan yopib boʻlmas посл. луну подолом не прикроешь; соотв. шила в мешке не утаишь;
2 фартук (для сбора, хлопка); ◆ uch ~ paxta terdim я собрал три фартука хлопка;
3 край; окраина; qishloq etagidagi uy дом на краю села; Mirzakarimboy bedazorning etagida toʻxtadi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Мирзакаримбай остановился на (том) краю клеверного поля;
4 подножие, подошва; togʻ etagi подножие гор; подошва горы;
5 устье, низовье (реки); Amudaryo etagidagi qamishzorlar камышовые заросли в низовьях Аму-Дарьи;
6 конец, последняя часть (какого-л. периода времени); ◆ fevralning ~larida в конце февраля, в последних числах февраля; ◆ 

• ~ tutmoq или ◆  ~ tutib pul yigʻmoq собирать деньги (на помощь кому-л., на похороны и т. д.); ◆ bir ~ много, немало; очень много, множество; ◆ ~ yirtish этн. помолвка; ◆ ~ tutqizmoq даваться в руки; дать себя схватить, поймать; ◆ jinoyatchi chap berib, ~ tutqizmay ketgan преступник ухитрился скрыться; uyqu etagini tutqizmay ketdi сон ушёл, сон больше не приходил; ◆ ~ qayirib засучив рукава (букв. подвернув подол); etagini yigʻishtirmoq замести следы, спрятать концы в воду.