Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

kuch-li

Aytilishi

Etimologiyasi

KUCHLI ' kuch-quvvati boshqalarnikiga nisbatan ortiq', ' baquvvat'. Mutal k u ch l i e d i, ammo Otabek undan ham k u ch l i e d i (Abdulla Qodiriy). Bu sifat asli qadimgi turkiy tilda 'quvvat' maʼno — sini anglatgan kü:ch otidan -lüg qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 397; Devon, III, 132; DS, 323); keyinchalik soʻz oxiridagi g undoshi talaffuz qilinmay qoʻygan, oʻzbek tilida ikkinchi ochiq boʻgʻindagi ü unlisi i unli — siga almashgan; birinchi boʻgʻindagi oʻ unlisining yum — shoqlik belgisi yoʻqolgan: (küch + lüg = küchlüg > küchlü > koʻchli > kuchli.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Jismoniy qobiliyati, kuch-quvvati nisbatan ortiq; baquvvat. ◆ Kuchli yigit. m ◆ Mutal kuchli edi, ammo Otabek undanham kuchli edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Sen mana shu oltinni ol.. bir kushik nari qishloqdan ikki ot ol, kuchli, chopqir zotlardan boʻlsin. Hamza, „Maysaraning ishi“ . ◆ Gʻilay odam shamni tokchaga qoʻyib, kuchli qoʻllari bilan Ahmad Chalabiyning yoqasidan tutdi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

2 Sogʻlom va yaxshi rivojlangan. ◆ Yuragi kuchli. n ◆ Uning [Gulnorning] xayolida yolgʻiz Yoʻlchigina uchadi, fikran u bilan soʻzlasha-di, goʻyo yigit.. kuchli, keng koʻkragiga uning boshini olib erkalaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 fiz., tex. Katta quvvatga ega boʻlgan; quvvatli. ◆ Kuchli dastgoh. Kuchli mashina, shya Hammasi laboratoriyada kuchli magnit maydon xossalarini oʻrganish uchun yasalayotgan.. gʻaltak yaqinida turganda roʻy berdi. O. Moʻminov, „Xiyobondagi uch uchrashuv“ . ◆ Guvul-lar kuchli motor, Aylanar mashinalar. Yu. Hamdam .

4 Iqtisodiy, moddiy va boshqa jihat-dan baquvvat; imkoniyati zoʻr, qudratli. ◆ Kuchli davlat. Kuchli armiya. Kuchli raqib. n ◆ Abusaid mirzoning kuchli qoʻshini hozirgi paytda Buxoroga kirib kelishi muqarrar edi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

5 Taʼsir darajasi yuqori, tez taʼsir qiladigan. ◆ Kuchli dori. Kuchli zarb. yat Kuchli dalil boʻlmasdan, ular bilan olishib boʻlmaydi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Alif va boʻyoqning kuchli hididan boʻlsa kerak, bur-nini jiyirib olgan. "Mushtum" . ◆ Qoradori ancha kuchli narkotik modda boʻlib, u orga-nizmga zararli taʼsir oʻtkazadi. Gazetadan .

6 Zuhur etish, yuz berish darajasi yuqori: qatgiq; shiddatli. ◆ Kuchli shamol. Kuchli faryod. Kuchli portlash. Kuchli xoʻrsinish. Kuchli toʻlqin. n ◆ Muzloq togʻ bino boʻlib bunday kuchli guldurosni eshitmagan edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Ergashev pulemyo-tidan shunchalik kuchli oʻt ochdiki, hatto pulemyot kojuxidagi suv samovardagidek va-raqlab qaynar edi. N. Safarov, „Qaxramon-ning tugʻilishi“ .

7 Oʻz ish-xunarini yaxshi biluvchi, qobi-liyati zoʻr; talantli. ◆ Kuchli oʻquvchi. Kuchli shaxmatchi. Kuchli olim. Kuchli yozuvchi. n ◆ -Xivada kuchli tabiblardan shu kishi qoldi.. — deya Ibrohim ota Oʻtar buvani maqtab ketdi. J. Sharipov, Xorazm. ◆ Bu yerga mam-lakatimizning turli burchaklaridan eng kuchli changʻichilarning tashrif buyurishi quvon-chimizga quvonch qoʻshdi. Gazetadan .

8 s. t. Tarkibida oʻgʻit moddalari koʻp, unumdor; semiz. ◆ Senham paxta berasan.. ammo yering kuchli, yangi yer. Azot kerak emas. I. Rahim, „Chin muhabbat“ .

9 Oʻsish, rivojlanishni tezlashtiradi-gan; koʻp kuch-quvvat bagʻishlaydigan; toʻyim-li, toʻq tutadigan. ◆ Kuchli yem. Kuchsh ovqat. Kuchli oʻgʻit.

10 Umuman, darajasi yuqori, yuqori darajali. ◆ Kuchli hissiyot. Kuchli sogʻinch. Kuchli hayajon. Kuchli qiziqish. Kuchli harakat. Piring kuchli boʻlguncha, biliming kuchli boʻlsin. Maqol . n ◆ Erim qimorboz boʻlsayam, oriyati kuchli edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Bu xushhol va ochiqkoʻngil ayolda koʻzga yaqqol tashlanmaydigan kuchli iroda va mus-taqillik yashirin edi. F. Musajonov, „Him-mat“ . Sanjar Siddiqovning talanti, oʻtkir badiiy tafakkuri.. uning ijodiy izlanish-larida katta kengliklar ochib berdi. X. Yod-gorov, Hayot toʻlqinlari.

Sinonimlari

Antonimlari

КУЧЛИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Yoqutcha: күүстээх

Ruscha _ru

kuchli
1 сильный, мощный; // сильно; ◆ ~ qoʻllar сильные руки; ◆ ~ zarba сильный удар; ◆ ~ shamol сильный ветер; ◆ ~ dvigatel тех. мощный двигатель; ◆ kema suvni ~ chayqatdi пароход сильно взволновал воду;
2 сильный, мощный, могучий; неотразимый; ◆ ~ davlat сильное государство; ◆ sovet xalqining ~ vatanparvarlik gʻayrati могучий патриотический подъём советского народа; ◆ ~ taassurot неотразимое впечатление; ◆ u matematikadan juda ~ он очень силён в математике;
3 усиленный, питательный (о пище); ◆ ~ ovqat усиленное питание; питательная пища;
4 сильный, оказывающий сильное действие; ◆ ~ dori сильное лекарство;
5 талантливый; знающий; успевающий; ◆ ~ vrach талантливый врач; ◆ ~ oʻquvchi успевающий ученик, сильный ученик; ◆

~ yer плодородная почва.

kuchli