oshiq

Oʻzbekcha (uz)

oshiq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

o-shiq

Etimologiyasi

OSHIQ I 'oyoqning tizzagacha va tizzadan keyingi suyaklarini tutashtirib turuvchi suyakcha'. Tuyaning oshigʻidan sohha hilib olibdi. Bu ot qadimgi turkiy tilda 'maʼlum darajadan koʻtaril-’ maʼnosini anglatgan a:sh- feʼlining ash- shaklidan ot yasovchi -(u)q qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 216; Devon, I, 97); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga, u unlisi i unlisiga almashgan: ash- + uq = ashuq > âshiq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

a. عَاشِق — sevuvchi, sevib kalgan; xushtor; muxlis

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Birovni juda sevib, unga shaydo boʻlib qolgan, birovga mu-habbat qoʻygan kishi; xushtor. ◆ Oshiqi beqa-ror. n ◆ Muhabbat dardiga mubtalo oshiq, Senga havas bilan boqurman chindan. A. Oripov, „Yillar armoni“ . ◆ [Tuhfa:] Mirzo Anvar-ga oshiq boʻlgan ekansan, Nozik! A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .
2. koʻchma Biror narsani juda yaxshi koʻ-rib qolgan, unga berilgan; muxlis. Sheʼr oshigʻi. Musiqa oshigʻi. n Botirali! Eʼzoz-xon! Qani, beri kelinglar! — ◆ deb [Gʻofir ota] gul oshiqlarini oʻz huzuriga chaqirdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . Oyqiz bu qizga uzoq tikilgach, uni ashula va dutor oshigʻi boʻlsa kerak, deb oʻyladi. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli.

oshiq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

o-shiq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. anat. Ayrim hayvonlarning orqa oyogʻi tizza boʻgʻimidagi biriktiruvchi chorqirra suyakcha. Echkining oshigʻi. Tuyaning oshigʻi. ■■ ◆ Endi hovlilarning eshiklari ochilgan, bolalar choʻntaklarini yongʻoq, oshiqlarga toʻldirib, koʻchaga chiqa boshlashgan edi. Q. Kenja, „Notanish gul“ .
2. Shunday suyakcha (odatda qoʻy oshigʻi) vositasida oʻynaladigan oʻyin. ◆ Oshiq otmoq. n ◆ Mening yoshligimda birga oshiq oʻynab, yaxmalak otib oʻsgan bir ogʻaynim bor. Shuk-rullo, „Saylanma“ . ◆ Tavba! Eshon "gardkam" deb oshiq otadimi, a? Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Oshigʻi olchi boʻlmoq Ishi baroridan kelmoq, muvaffaqiyatga erishmoq Arang gʻalabaga erishdim. Endi men bilan bamas-lahat ish yuritsangiz, kam boʻlmaysiz, doim oshigʻingiz olchi boʻladi. J. Abdullaxonov, Xonadon.

oshiq III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

o-shiq

Etimologiyasi

OSHIQ II ’ortiq\ Ushbu asarni yozishga besh yil— dan o sh i q vaht ketdi. Bu sifat 'maʼlum rejadan oʻt-’ maʼnosini anglatgan ash- feʼlidan eski oʻzbek ti — lida sifat yasovchi -(ï)q qoʻshimchasi bilan yasalgan (КРС, 85); keyinchalik a unlisi â unlisiga almashgan, ï unli — sining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: ash- + ïq = ashïq > âshiq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. 1 Maʼlum miqsordan koʻp; ortiq. ◆ Majlisga yuzdan oshiq odam qatnash-di. Bu kitobni yozishga besh yildan oshiq vaqt sarf boʻldi.
2. Belgilangan narxdan yuqori, oʻz nar-xidan ortiq, qimmat. ◆ Mendan besh soʻm oshiq olibsiz. Oshiq baho bilan sotmoq.
   1. Oshigʻi bilan 1) maʼlum mikdordan oshirib; ortigʻi bilan. Reja oshigʻi bilan ba-jarildi; 2) koʻp deganda, koʻpi bilan, nari borsa. Remont uchun oshigʻi bilan bir oy ketadi. Bu narsa oshigʻi bilan ming soʻm turadi.
3. Meʼyordan ortiqcha. ◆ Yaxshiboyev soʻzlarni sal betartib tizganini, keragidan oshiq balandparvoz ohang tutganini payqadi. M. M . Doʻst, Lolazor. ◆ Sal burnidan oshiq gapir-sang, biror yigʻin-pigʻinda, "Ahli jamoa, qassobni almashtirmasak, boʻlmaydi", deb qolishdan toymaydi bu chol! N. Norqobilov, „Toʻqnashuv“ .

oshiqinmoq kam qoʻll. Sabrsizlik bilan intilmoq. ◆ Mulla Abdurahmon Qoʻqon safariga hozirlanarkan, koʻngli Qoʻqonda oʻzi-ni kutib turgan ulamolik shuhratiga: muf-tilik, qozi va aʼlamlik mansabiga oshiqinar edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

Antonimlari

ОШИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oshiq I
лишний, излишний; превышающий; // больше, свыше; ◆ majlisga yuzdan oshiq odam qatnashdi в собрании приняло участие свыше ста человек, на собрании присутствовало свыше ста человек; oshigʻi bilan 1) с превышением; planni oshigʻi bilan bajarmoq перевыполнять план; 2) самое большее, не более, максимум.

oshiq II
альчик (косточка из коленного сустава задней ноги барана, телёнка и т. п.); ◆ oshiq oʻynamoq играть в альчики; * oshigʻi olchi дело у него обстоит хорошо; ему счастье привалило.

oshiq III
1 влюблённый; ◆ oshiq i beqaror (или shaydo) безумно влюблённый; ◆ oshiq boʻlmoq быть влюблённым, влюбляться;
2 перен. страстный любитель чего-л., помешавшийся начем-л.; sheʼr oshigʻi помешавшийся на стихах человек, страстный любитель стихов.