qachon

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-chon

Etimologiyasi

^ QACHON ' qaysi vaqt ’. Q a ch o n. kerak boʻlsam, ait, yugurib kelaman (Abdulla Qahhor). Qadimgi tur-kii tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz asli qachan tarzidâ talaffuz qilingan (ПДП, 409; DS, 400; Devon, I, 383); oʻzbek tilida birinchi boʻgʻindagi a unlisi ä unlisiga, ikkinchi boʻgʻindagi a unlisi â unlisiga al-mashgan: qachan > qächân. Bu soʻz asli 'qaysi' maʼnosini bildiruvchi qayu soʻzi bilan (Devon, III, 237) 'vaqt', 'payt' maʼnosini anglatuvchi chaq soʻzidan (ДС, 139) tuzilgan birikmaga qadimgi vosita kelishigining — (ï)n qoʻshimchasini qushib hosil qilingan; — (ï)n qoʻshimchasi qoʻshilganidan keyin chaq soʻzi oxiridagi q undoshi gʻ undoshiga almashgan; soʻngra avval ikkinchi boʻgʻindagi tor unli, keyin gʻï tovushlari, oxiri y undoshi talaffuz qilinmay qoʻygan: (qayu chaq) + ïn = qayuchaqïn > qaiuchagʻïn > qaychagʻïn > qaychan > qachan > qächân.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

soʻr. olm. 1 Qay(si) vaqtda? ◆ Kachan kelasiz? Majlis qachon boshlanadi? m ◆ Qachon kerak boʻlsam, ayt, yugurib kelaman. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chirogʻutri“ .

2 brkt. bogʻl. vazifasida. Qachonki. ◆ Qachon uning paranjisini koʻrsa, qachon ovozini toʻsat-dan eshitsa, yigit qaltiraydi, rangi oqa-radi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Antonimlari

ҚАЧОН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-chon

Aytilishi

Tillar

• Turkcha: ne zaman
• Yoqutcha: хаһан

Ruscha _ru

qachon
1 когда; ◆ qachon keldingiz? когда вы приехали?; ◆ toʻyingiz qachon (boʻladi)? когда ваша свадьба?; ◆ qachondan boshlab? с каких пор?, с какого времени?; ◆ qachondan beri?, qachondan buyon? с каких пор?, с какого времени?; в течение какого времени?; ◆ har qachon или ◆  qachon boʻlsa всегда; когда бы ни...; ◆ qachondir или ◆  qachon boʻlmasin когда-нибудь; ◆ qachonlar давно, давным-давно; ◆ qachonlardir когда-то; ◆ qachon bilaman! обл. откуда мне знать!, почём я знаю!; не знаю!;
2 как только, как, когда бы; ◆ qachon kelsa, janjal как только он придёт - скандал.