quyruq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

quy-ruq

Etimologiyasi

QUYRUQ ' hayvon tanasining chiqaruv teshigi te — pasidan boshlanadigan, odatda pastga tushib turadigan qismi'. Bir balosi boʻlmasa, shudgorda q u y r u q na qilur (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot qużruq, qudruq, quduruq tar — zida talaffuz qilingan (ДС, 463). Koʻrinadiki, bu ot— ning dastlabgi shakli qużuruq boʻlib, asli qużï sifa — tidan -r qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga (bunday feʼl Mahmud Koshgʻariy lugʻatida keltirilgan qużurgʻan soʻzi tarkibida aniq ajraladi: Devon I, 473) -(u)q qoʻshimcha-sini qoʻshib yasalgan; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi ï unlisi u unlisiga almashgan va bu unli talaffuz qi-linmay qoʻygan, ż undoshi y undoshiga almashgan: (qużï + r = qużïr—) + uq = qużïruq > qużuruq > qużruq > quyruq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

aynan dum 1. Quyrugʻi uzun it. yaya ◆ Bedovga yarashgan quyruq ham yoldir. Er-gash Jumanbulbul oʻgʻli . Qushni osmonda tu-tib turadigan — qanot bilan quyrugʻi. P. Tursun, Oʻqituvchi.

2 koʻchma Doim birovga ergashib yuradi-gan, uning xizmatiga tayyor turadigan shaxs haqida; dum. Soli sovuq oʻz quyrugʻiga buyur-di: -Jumanboy, pastdan polos olib boring, choping. M. Ismoiliy, Fargʻonat. o.

3 ayn. dumba 1. ◆ Boqilgan qoʻylarning quy-rugʻi quchoqqa sigʻmas edi. Uzoqdagi quyruqdan yaqindagi oʻpka yaxshi. Maqol . ■■ ◆ Tajribali chopqinchilar Hirot tomoniga borayotganda, har ikki-uch soatlik yoʻlda maʼlum bir yerga quyruq yogʻi boʻlaklarini koʻmib qoʻygan edi-lar. S. Ayniy, „Qullar“ .

4 Samolyot, kema va shu kabilarning orqa qismi. Samolyotning quyrugʻi. Kemaning quyrugʻi.

Antonimlari

ҚУЙРУҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Tarjimalari

quyruq

Tillar

• Turkcha: kuyruk

Ruscha _ru

quyruq
1 хвост; // хвостовой (см. также dum 1); quyrugʻi uzun it длиннохвостая собака; ◆ kemaning quyruq qismi корма корабля;
2 курдюк; курдючный; ◆ quyruq moyi курдючное сало; ◆ uzoqdagi quyruqdan yaqindagi oʻpka yaxshi посл. см. yaqindagi;
3 = dumgʻaza;
4 перен. презр. прихвостень; ◆ 

• ilon quyruq аблефарус (одна из разновидностей ящурок).