Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

sigʻ-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

SIGʻ— 'jo boʻl-', 'joylash—'. Shodligim koʻxka s i gʻ m a s, Bitmas baxtim bor manim (Hamid Olim-jon). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni ang — latgan bu feʼl asli sïgʻ— tarzida talaffuz qilingan (Devon, II, 23); oʻzbek tilida ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: sïgʻ- > sigʻ-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Jo boʻlmoq, joylashmoq, ketmoq. ◆ Koʻp narsa sigʻadigan idish. Quchoqqa sigʻmaydigan daraxt. Bir qoʻltiqqa ikki tarvuz sigʻmas. Maqol . n Bu yerda

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ 500 mashina sigʻadigan katta avtobaza qurilayot-gan ekan. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Yo kechki salqin bilan, yo ertaga ertalab shahar hovliga [beda] olib tushaman. Qanday beda deng, bogʻi quchoqqa sigʻmaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Loyiq, mos kelmoq (kiyim, poyabzal haqida). ◆ Etik oyogʻimga sigʻmadi.

3 Bemalol kirmoq, oʻtmoq. ◆ Ip ignaning teshigiga sigʻmadi. n ◆ Zindon yonidan bir arava sigʻadigan tor koʻcha oʻtgan. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

4 Oʻziga panoh topmoq, bemalol, xotir-jam yashamoq, turmoq. ◆ Undan chiqib qayoqqa, kimnikiga boraman, kimning uyiga sigʻar edim. A. Qahhor, „Maston“ . ◆ Oʻz yurtingga sigʻmay, bunda kelasan, Darbadar boshingga balo boʻlasan. "Shirin bilan Shakar" . ◆ Avaz oʻz uyiga sigʻ-mai qoldi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

5 koʻchma Toʻgʻri kelmoq, mos boʻlmoq. ◆ Us-tozlar turganda, oʻzi haqida soʻzlash sharqona odobga sigʻmaydi. Gazetadan . ◆ Unobakor yaqinda bir gʻayridin ojizaga uylanmish. Bu ishi endi hech qaysi nizomga sigʻmaydi! K. Yashin, „Hamza“ .

Aqlga sigʻmaslik q. aql. ◆ Chunki, sen ayt-gandek, besh-olti kunda Qoʻqonga borib kelish sira aqlga sigʻmas edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Gap sigʻmaslik Boshqa gapga oʻrin yoʻqlik. ◆ Sharofat oraga boshqa gap sigʻmas-ligini koʻrib: -Bolamni olib ketgani keldim, — dedi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari. Ichiga sigʻmaslik (sevinch, shodlik, dard va shu kabilar haqida) Toʻlib-toshmoq. ◆ Hamza shu asno-da yuz bergan dahshatli manzarani koʻrib ezilib ketdi, u tutaqar, gʻazabi ichiga sigʻ-may gʻijinar, "taqa-taq" qilib oʻtib bo-rayotgan vagonlardan koʻz uzmasdi. K. Yashin, „Hamza“ . Koʻngliga (yoki diliga) sigʻmaydi ayn. yuragiga sigʻmaydi 2. Peshonasiga sigʻmadi q. peshona 2. ◆ Oying farishta edi, qizim. Nima qilaylikki, peshonamizga sigʻmadi. H. Gʻulom, „Toshkentliklar“ . Tasvirga (yoki taʼrifga) sigʻmaydi Tasvirdan, taʼrifdan tashqari, taʼriflab ham boʻlmaydigan; ajoyib. ◆ Goʻ-zalligi taʼrifga sigʻmaydi. a ◆ Toshkent tongotari naqadar goʻzaz, Chiroyli, tasvirga sigʻmas, sermazmun. Gʻayratiy . Terisiga sig-may Haddan tashqari quvonib. ◆ Ular [yi-gitlar] qoplarini toʻldirib, terilariga sigʻmay, olma-uzum olib kelayotganida, moʻ-gʻullar ushlab oldilar-da, quloq-burunlarini kesib, qoʻyib yubordilar. M. Osim, „Oʻtror“ . ◆ Mavlono Sohib Doro jiyanining "abjad" hisobini yaxshi oʻrganib olganini, fahm-farosati oʻsganini koʻrib, terisiga sigʻmay ketdi. M. Osim, „Sehrli soʻz“ . Xayolga sigʻmay-digan Xayolga xam keltirib boʻlmaydigan, xayolda ham tasavvur qilib boʻlmaydigan. Yuragiga sigʻmaydi 1) ichida yotmaydi, bi-rovga aytmasa boʻlmaydi. ◆ Oʻz yuragingga sigʻ-magan sir oʻzganing yuragiga sigʻmas. Maqol; 2) koʻngli koʻtarmaydi, „koʻngliga yoqmaydi, xush kelmaydi (faqat noxush, dilgir kay-fiyatdagi kishiga nisbatan aytiladi)“ . ◆ Qoʻ-lidan gʻoʻngʻir-gʻoʻngʻir gapdan boshqa ish kel-maydigan bu odamning lip etib kirib ke-laverishi keyingi vaqtda Qudratillaxoʻ-janing yuragiga sigʻmay qolgan edi. A. Muxtor, „Opa-singillar“ . Yuragiga (yoki koʻngli-ga, diliga) qil (ham) sigʻmaydi Hech narsa yoqmaydi, nihoyatda yuragi gʻash, xafa. ◆ Umri-ni halol, begunoh oʻtkazgan yigitning hozir koʻngliga qil sigʻmaydi. S. Ahmad, „Hukm“ . Had-di sigʻmaslik q. had I 3. ◆ Mozorga til tek-kizishga qanday hadding sigʻdi, murtad?! K. Yashin, „Hamza“ .

Sinonimlari

Antonimlari

СИҒМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

sigʻmoq
1 вмещаться, умещаться, помещаться; bu idishga bet litr suv sigʻadi в эту посудину вместится пять литров воды; bu krovatga ikki kishi sigʻmaydi два человека не уместятся на этой кровати; quchoqqa sigʻmaydigan daraxt дерево, которое нельзя обхватить руками; толстое дерево; bir qinga ikki qilich sigʻmas посл. в одни ножны два меча не вместятся;
2 = sigʻishmoq 3; * aqlga sigʻmaydigan (букв. не вмещающийся в ум) невообразимый, (уму) непостижимый; terisiga sigʻmay quvonmoq быть вне себя от радости; peshanamga sigʻmadi см. peshana 2; tasvirlarga sigʻmas неописуемый, не поддающийся описанию; hozir bu yurakka sigʻmaydi сейчас не до этого; hozir kino yuragimga sigʻmaydi мне сейчас не до кино; yuragimga qil ham sigʻmaydi (букв. в моём сердце не найдётся места даже для волоска) мне сейчас ни до чего дела нет, мне ничто (другое) не идёт на ум; ertakka sigʻmaydigan баснословный, сказочный; неописуемый.

sigʻmoq