suyak

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

su-yak

Etimologiyasi

SUYAK 'tana skeletini hosil qiluvchi aʼzolar-ning har biri', ¹ soʻngak ’. Botirali haddan tashhari tolgan, yuz suyaklari boʻrtib chihib, koʻzlari ich-ichiga kirib ketibdi (Hamid Gʻulom). Qadimgi tur — kiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli söŋük tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 422; Devon, III, 378; DS, 511); keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi ü unlisi ä unlisiga, n undoshi y undoshiga, ö unlisi ü unlisiga almashgan, oxiri ü unlisining yumshoqlik belgisi yoʻ-qolgan: söŋük > söŋäk > söyäk > süyäk > suyäk.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Odam va umurtqali hayvonlar skeletining har bir qismi; soʻngak. ◆ Oʻmrov suyagi. Tizza suyagi. Suyak ogʻrigʻi. Fil suyagi. n ◆ Suyak butun boʻlsa, et bitib ketar.

Maqol. ◆ yaya Boʻrijonning oriq, umurtqa suyaklari boʻrtib, qovurgʻalari sanalib turgan qoʻsh hoʻkizi omochni zoʻrgʻa tortib boryapti. S. Nurov, „Maysalarni ayoz urmaydi“ . ◆ Bobo., umr boʻyi koʻksini bekitmagan, anordek qizgʻish koʻksidagi suyaklar boʻrtib chiqib turardi. Mirmuhsin, „Umid“ . Odam qoni tarkibida, shuningdek, suyagida oʻttizdan ziyod element uchraydi. "Fan va turmush".

Suyagi buzuq Suyaklari yoʻgʻon, boʻliq, boʻlali. Suyagi qotmagan Yetilmagan; yosh, goʻ-dak. Men magʻrurlikka berilib, suyagi qotma-gan oʻgʻlimni bu qoʻshinga.. bosh qilib yubordim va manmanlikning jazosini tortdim. M. Osim, Ajdodlarimiz qissasi. Suyaklari chiqqan (yoki sanalib qolgan) ayn. quruq suyak. Suyak-suyagidan oʻtmoq I) butun tanasiga, suyaklarigacha taʼsir etmoq. ◆ Togʻdan esgan izgʻirin odamning suyak-suyagidan oʻtib ketadi. M. Osim, „Karvon yoʻllarida; 2) ruhiyatiga juda qattiq taʼsir qilmoq“ . ◆ Bu soʻzlar Nus-ratbekning suyak-suyagidan oʻtib ketdi. S. Nurov, „Narvoy“ . Eti — sizniki, suyagi — biz-niki Toʻliq sizning ixtiyoringizga topshir-dik, har qanday yoʻl, vosita bilan tarbiya-lab, odam qilasiz, degan maʼnoda qoʻllana-digan ibora. Bola olti yashar boʻlganda, pod-sho dasturxonni katta qilib, bolaning qoʻ-lidan yetaklab, maktabga olib boribdi: -Eti — sizniki, suyagi — bizniki, — deb domlaga beribdi. "Luqmoni Hakim". Eti suyagiga yopish-gan ayn. quruq suyak. Tishlari tushib, jagʻi-jagʻiga kirishib ketgan katta buvisi has-sasini yerga taq etkizib urdi-yu, qurishib, eti suyagiga yopishib ketgan basharasini bu-rishtirib, shangʻiy boshladi. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o. Quruq (yoki qoq) suyak Juda oriq, ozgʻin, qotma.

2 Soʻyilgan molning etli ustuxoni (ov-qat sifatida). ◆ Suyak qaynatmoq. Suyak toza-lamoq. hi ◆ Goʻsht suyaksiz boʻlmas, Sholi — kur-maksiz. Maqol . ■■ ◆ Axir sen it emasding-ku, belanib loyga, Bir-biringni gʻajisang to suyak talashib. A. Oripov, „Yillar armoni“ .

3 Etdan tozalangan ustuxon (xomashyo, material sifatida). ◆ Suyak yelimi. Suyak oʻyma-korligi. Suyak tugma. Suyakuni. sht Suyakka gul chizib, asboblar (parma, arracha, egov va b.) yordamida oʻyib, naqshlar hosil qilinadi hamda jilolanadi. "OʻzME" .

4 sft. Juda oriq, ozgʻin, ◆ Suyak odam, n ◆ Chol seskanib, boshini koʻtardi, yigitni quchoqlab, suyak qoʻllari bilan uning yelkasini siladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

5 koʻchma Avlod, nasl; urugʻ. Sulton suyagini xoʻrlamas. Maqol.

..da suyagi qotgan Biror ishda koʻp ish-lagan, voyaga yetgan, chiniqqan; tajribakor. Meni kichkina, nimjon demang. Dalada oʻs-ganman. Ketmonda suyagim qotgan. S. Ahmad, Ufq. Pichoq (borib) suyakka qadalmoq (yoki taqalmoq, yetmoq, tegmoq) Ahvol chidab boʻl-mas darajaga yetmoq, sabr kosasi toʻlib-toshmoq. Bas, pichoq borib suyagimga yetdi. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli. ◆ Jon doʻstim, pichoq borib suyakka taqaldi, bu kecha ham uxlamay chiqdim. R. Fayziy, „Choʻlga bahor keldi“ . Suyagi yoʻq Hech narsaga yoʻq demay-digan, qaytarmaydigan; biror narsaga hirs qoʻygan odam haqida. [Qozi:\ Xotirjam boʻling, boy. Qodirqul dodxohning bunaqangi ishlarga suyagi yoʻq. Hamza, Tanlangan asarlar. Suyagi tinch Gʻam-tashvishni bilmaydigan, hech gʻami, tashvishi boʻlmagan odam haqida. Suyagi tinchib qolmoq Gʻam-tashvish, janjal va sh.k. dan qutulmoq, oʻzidan tinchib, xotirjam boʻlib olmoq. Suyagiga (yoki suyak-suyagiga) singimoq Odat tusiga kirib, mu-stahkam oʻrnashib olmoq, oʻrganish boʻlib qolmoq. ◆ -Ajabo, — dedi Sobirjon chiqib ketayotgan haligi yupungina cholga qarab, — mutelik ham odamnsng suyak-suyagiga munchalik singib ketar ekan-da. "Sharq yulduzi" . Suyak surmoq q. surmoq. ◆ Oʻzi suyak suradigan bir dard ekan bu. S. Ahmad, „Hukm“ . Tilning suyagi yoʻq Tilni tiymasang, har narsani gapira-veradi, koʻngilga kelganini qaytarmaydi. Avvali urish boʻlmasin, urish boʻlgandan keyin, til oʻlgurning suyagi yoʻq. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

Antonimlari

СУЯК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

suyak
1 кость; // костяной; oʻmrov suyagi анат. ключица; ◆ suyak sopli pichoq нож с костяной ручкой; tilning suyagi yoʻq язык без костей; suyagi buzuq odam человек широкой кости; suyagi qotgan bola взрослый (букв. с отвердевшими костями) парень; ◆ suyakni qaqshatuvchi sovuq пронизывающий домозга костей мороз; eti sizniki, suyagi bizniki уст. мясо ваше, кости наши (формула, которую произносил отец ребёнка, отдавая его учителю старометодной школы);
2 худой, костлявый; ◆ Chol... suyak qoʻllari bilan uning yelkasini siladi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Старик ... погладил его плечи своими худыми руками; suyagi chiqqan или ◆ suyaklari chiqqan худой, костлявый; eti borib suyagiga yopishgan кожа да кости, живые мощи; ◆ 

• pichoq borib, suyakka taqaldi (букв. нож дошёл до кости) терпение лопнуло, стало невмоготу; suyagi tinchib qoldi (букв. его кости успокоились) его жизнь стала обеспеченной; ему стало легче (жить); ◆ quyon suyak бот. песчаная акация; suyagi yuq (букв. без костей) большой охотник (до чего-л.), любитель; kino desa, suyaging yoʻq ты большой охотник до кино; ◆ qon-qoniga, suyak-suyagiga singib ketmoq войти в кровь и плоть; biror ishda suyagi qotgan odam человек, занимавшийся чём-либо всю жизнь, опытный в каком-либо деле.