Oʻzbekcha (uz)

tahrirlash

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tahrirlash

tax-ta-kach

Aytilishi

tahrirlash

Etimologiyasi

tahrirlash

TAXTAKACH Bu ot asli taxta oti bilan (q.) 'qiyshaygan', 'singan' maʼnosini anglatadigan tojikcha kaq sifatidan (ТжРС, 185) tuzilgan boʻlib, oʻzbek tiliga ch tovushini ch tovushiga almashtirib olingan; 'singan, chiqqan aʼzoning #suyaklarini oʻrniga qoʻyib, qimirlamaydigan qilib boglab qoʻyishda ishlatiladigan maxsus taxtacha', 'biror buyumni siqib, tax solish uchun ishlatiladigan ost-ust taxtachadan iborat asbob' maʼnolarini anglatadi (OʻTIL, II, 136). Bu otdan oʻzbek tilida taxtakachla- feʼli yasalgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

tahrirlash

Maʼnosi

tahrirlash

1 maxe. Yangi tayyorlanib buk-langan doʻppini siqib (presslab), taxini chiqarish uchun ishlatiladigan, ustma-ust qoʻyilgan ikki taxtachadan iborat moslama; iskanja. [ ◆ Mehrixon\ Yangi bitkazgan doʻppi-ni taxtakachga bostirdi. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ . ◆ Telpagini qoziqqa ilib, hozirgina taxtakachdan chiqqanday yangi chust doʻppisi-ni choʻzgʻilab kiydi-da, soʻradi. A. Muxtor, „Tu-gʻilish“ .

2 tib. Singan aʼzo suyagini qimirla-maydigan qilib bogʻlab qoʻyish uchun ishlatiladigan taxtacha. ◆ Oyoqqa taxtakach bogʻla-moq. yat Axir u salkam bir yildan buyon.. taxtakachda shita tikilgancha yotibdi. E. Oxunova, „Koʻz koʻzga tushganda“ .

3 tar. Aybdorning boʻyniga solib, bogʻ-lab qoʻyiladigan jazolash quroli. ◆ Xirojni toʻlamagan dehqonlarning boʻyniga taxtakach osib qoʻyar edilar. "Uqish kitobi" .

4 Yongʻoq oʻyinida: soqqani qoʻyib otish uchun moslangan taxta asbob. ◆ Soqqani taxtakachga qoʻyib otmoq.

Sinonimlari

tahrirlash

Antonimlari

tahrirlash

ТАХТАКАЧ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

tahrirlash

taxtakach
1 деревянный пресс, состоящий из двух дощёчек (напр. для зажима тюбетейки); ◆ Boshida hozirgina taxtakachdan chiqqan tagdoʻzi doʻppi (А. Ќаћћор, «Сароб») На его голове вышитая тюбетейка, только что вынутая из-под пресса;
2 лубки из двух досок (накладываемые при переломе кости);
3 ист. деревянная колодка (которую в прежние времена надевали на шею провинившимся); ◆ boʻyniga taxtakach osib qoʻymoq надеть на шею колодку (кому-л.);
4 дощечка, с которой дети пускают костяные (каменные, металлические) шарики во время игры quloq oshish (см. quloq I).