teng

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

teng

Etimologiyasi

TEŊ 'oʻlchami, hajmi, miqdori kabi jihatlari baravar'. Uning uchun olamda oʻziga t ye n g odam yoʻh (Abdulla Qahhor). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu sifat asli täŋ | teŋ tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, III, 193; Devon, III, 366); ke-

yinroq ä I e unlisi ye unlisiga almashgan (ДС, 551): täŋ | teŋ > teŋ.    ‘
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻlchami, hajmi, katta-kichik-ligi, soni va sh. k. jihatidan oʻxshash, bir xil, baravar. ◆ Teng masofalar. Uzunligi teng yogʻochlvr. Teng yeganni tangri sevibdi. Maqol . m ◆ "Biz qachon oʻqiymiz?" deb Qamishkapaning teng yarmi boʻlgan ayollar talab qilsa-yu, ularning talabini qondirish birinchi galda sovetning vazifasi emasmi? P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Ikki tomoni teng boʻlgan uchbur-chak teng yonli uchburchak deyiladi. "Geometriya" .

2 Yoshi jihatidan baravar, tengdosh, tengqur. ◆ Teng bolalar. m ◆ Oʻktamboy ham oʻz tenglari ichida durkun, orqasida olti pud yuk koʻtarish bilan maqtanadirgan yigit. A. Qodiriy, „Obid ketmon“ .

3 Ahamiyati, tutgan oʻrni, mavqei, nu-fuzi, haq-huquqi va sh.k. jihatidan oʻxshash, bir xil, baravar. ◆ Bu yerda u [Elmurod] birinchi marta oʻzini boshqalar bilan teng odam his qilar edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Uning [Umri\ uchun olamda oʻziga teng odam yoʻq, u bilgan odamlar yo oʻzidan past, yo oʻzidan yuqo-ri. A. Qahhor, „Xotinlar“ . Toʻlib yetilgan qiz endi uning [◆ yigitning[ koʻz oldida tengi topilmas goʻzal boʻlib qoldi. P. Tursun, „Oʻqi-tuvchi“ . ◆ [Xumorxon:[ Burungi vaqtda erlarga choʻri boʻlgan xotinlar hozir erlar bilan teng. A. Qahhor, „Ogʻriqtishlar“ .

4 Bir-biriga mos, muvofiq, munosib. ◆ Tengini topsang, tekin ber. Maqol . ◆ Teng-tengi bilan, tezak qopi bilan. Maqol . ◆ Chin dust tugʻishganing bilan teng. Maqol . na ◆ Men hech sening tenging emasman. Omonim bor — seni demasman. H. Olimjon. ◆ Akasi munosib, axloqli, odobli, or-nomusli yigit boʻlsa, bu qizham uning tengi, munosibi edi. "Mushtum" .

5 rvsh. Bir-biridan qolishmay yoki oʻz-may, ayni bir paytda, bir vaqtning oʻzida; baravar. ◆ Ular teng tugʻilgan. Bu koʻchatlar teng ekilgan. Teng ishlamoq. v ◆ Tohir-Zuh-ra holidan bir kalima eshiting: Oʻqib, uynab bir bogʻda ulgʻayar edilar teng. S. Abdulla, „Tohir va Zuhra“ .

6 koʻm. vazifasida. (3-sh. egalik shaklida) Teng-lik jihatdan oʻxshatish, qiyos maʼnosini bildiradi; qatori. ◆ Bu — qotmadan kelgan, qoracha, leytenant Sultonov tengi yigit edi. Oʻ. Umarbekov, „Yoz yomgʻiri“ . ◆ Anvar uz tengi bolalar bilan oz aloqa qilar, ularga kam aralashar.. edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

[ ◆ Oqiljon] Oʻzi yaxshigina, siz tengi kishi edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Xa/Sh tengi dam olmoq — buhuquqimiz.. Oybek, „O“ .v. shabadalar.

Teng baravar s. t. Ikki hissa; ikki his-sa koʻp, ikki marta ortiq. ◆ Teng baravar foyda olmoq. Teng boʻlmoq 1) baravar ikki yoki bir necha qismga ajratmoq; baravar taqsim-lamoq. ◆ Qovunni olti kishiga teng boʻlmoq. Yongʻoqlarni bolalarga teng boʻlib bermoq; 2) bir xil, „baravar boʻlmoq, tenglashmoq; farq qilmaslik“ . ◆ Mana, oʻsha qadimiy choʻl.. Bax-shilar: "Uncha-muncha yer unga yeng boʻlmas, yeng boʻlsa ham, teng boʻlmas", deb atagan.. choʻl. A. Poʻlat, „Choʻldagi mashʼal; 3) birov bilan ay-tishib, tortishib, unga bas kelmoq, baravar kelmoq“ . ◆ Keyin oʻgʻlining qoʻltigʻidan olib, bir chetga tortdi: -Bular bilan teng boʻl-mang, oʻgʻlim. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . Teng kelmoq ayn. teng boʻlmoq 2, 3. ◆ Mahalladagi turli qiziqchiliklar va hazilvonliklarda Yusufjonga teng keladigan yoʻq edi. T. Obi-dov, „Yusufjon qiziq“ . ◆ Odamlar zavq bilan hazil qilishdi: -Sizga teng kelib boʻladimi? Sizdan yiqilib, bir hafta belimizni olol-may yurmaylik tagʻin, qoʻying-ye. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Teng koʻrmoq (yoki qaramoq) 1) aha-miyati, mavqei, martabasi va shu kabilardan qatʼi nazar, bir xil munosabatda boʻlmoq. ◆ Dada-miz hammamizni teng koʻrar edilar\ 2) teng-lashtirmoq, „baravar, bir xil, teng huquq-li deb hisoblamoq“ . ◆ Hademay, masʼuliyat his-sini gʻurur yengdi: Boʻtaboy hech kimni oʻziga teng koʻrmaydigan.. boʻlib qoldi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Teng sherik Teng foydalanish, teng boʻlib olish sharti bilan tuzilgan sherikchilik. Tengi yoʻq Mos tusha-digani, monandi, teng keladigani yoʻq; yagona. ◆ Orol boʻyidagi koʻchmanchi qabilalarga aql-farosatda tengi yoʻq, husnda tanho Oltinoy ismli ayol boshchilik qilar ekan. "Oʻzbekiston qoʻriqlari" . -Yerni kovlash ish-lari boʻlsa, mana bu ogʻaynilarga qoʻyib bera-siz, — dedi yosh choʻpon chap qatorda oʻtirgan aka-ukalarni koʻrsatib, — ◆ quduq qazishda bularning tengi yoʻq. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . Tuproq bilan teng qilmoq 1) yer bilan yak-son qilmoq, vayron qilmoq. ◆ Urush koʻp sha-har va qishloqlarni tuproq bilan teng qil-di; 2) xor qilmoq, „poymol, oyogʻosti qil-moq“ . [Gʻofir:] ◆ Men hali kelib-kelib odam-garchilikni, diyonatni, nomusni tuproq bilan teng qilgan sizday razil, xotinfurush qoʻshmachilar oldida shunchalik past tush-dimmi?! Hamza, „Boy ila xizmatchi“ .

Antonimlari

ТЕНГ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

teng
1 равный, одинаковый (по количеству, размеру, величине, весу, значению и т. п.); // равно, одинаково; ◆ teng boʻlaklar равные части; ◆ teng yonli uchburchak равнобедренный треугольник; ◆ teng kesmalar равные отрезки; ◆ har ikkisining ham boʻyi teng они оба одинакового роста; ◆ teng kelmoq 1) быть равным, оказываться одинаковым; уравновешивать (друг друга); ◆ ularning kuchi teng keldi у них силы оказались равными; 2) перен. сравняться (в споре, в борьбе и т. д.); ◆ shaxmatda unga teng kelib boʻlmaydi в шахматы его не переиграешь; menga (или men uchun) ◆ hamma teng для меня все одинаковы; ◆ teng koʻrmoq считать равным, одинаковым; равно (одинаково) относиться (к кому-л.) не делая различий; ◆ teng huquqli равноправный; ◆ tengi yoʻq бесподобный, несравненный; ◆ u hech kimni oʻziga teng koʻrmaydi он никого не считает равным себе;
2 нареч. поровну; ◆ teng boʻlib olmoq разделить (между собой) поровну; ◆ tarvuzni teng ikkiga boʻlmoq разрезать арбуз на две равные части;
3 наравне, вровень; ◆ hamma bilan teng ishlamoq работать наравне со всеми;
4 ровня; ◆ sening tenging emasman я тебе не ровня, я тебе не пара; ◆ tengini topsang, tekin ber посл. если найдёшь (ей) ровню, то отдай (её замуж) без выкупа; ◆ teng tengi bilan, tezak qopi bilan погов. см. tezak 1;
5 сверстник; сверстница; ◆ Oʻz tengingiz ichida kamdan-kam kishi buni oʻylaydi (А. Ќаћћор, «Сароб») Среди ваших сверстников мало кто думает об этом; ◆ 

• teng sherik компаньон (на равных правах); компаньон, имеющий право на получение равной доли (прибыли, урожая и т. п.); ◆ tuproq bilan teng qilmoq 1) уничтожить, сровнять с землёй; 2) попирать; растоптать (напр., чувства, права и т. п.).