toʻq

Oʻzbekcha (uz)

toʻq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻq

Etimologiyasi

TOʻQ ' ovqatga boʻlgan talabi qongan'. Qorni t oʻ Q n i n g qorni ochdan xabari yoʻq (Maqol). Qa-dimgi turkiy tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu sifat asli 'maʼlum bir boʻshliqni egalla(t)—' maʼnosi-ni anglatgan to- feʼlidan —q qoʻshimchasi bilan yasalgan: _to_ + q = toq (ЭСТЯ, III ,253; ПДП, 432; DS, 576).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ovqatga boʻlgan talabini, naf-sini qondirib, toʻyib ovqatlangan, ovqat yeb olgan. ◆ Toʻq bola. Toʻq mollar. Qorni toʻq-ning qorni ochdan xabari yoʻq. Maqol . m ◆ Taomni tugatib, qizlar toʻq va shod, qoʻsh-nilarnikiga, dugonalarinikiga koptok oʻy-nagani chiqib ketdilar. Oybek, „Nur qidi-rib“ .

Toʻq tutadigan Qorinni yaxshi toʻydira-digan; toʻyimli, jirli. ◆ Odamni toʻq tutadigan xushboʻy va shirin Toshkent sovgʻalarini maza qilib yedik. M. Muhamedov, „Qahramon izidan“ .

2 Hech narsadan muhtojligi yoʻq, yegulik-ichgulik bilan yaxshi taʼminlangan. ◆ Toʻq xoʻ-jalik. yaya ◆ Goʻroʻgʻli oʻzbek-turkman elini boqib, ochiga non berib, toʻqidan zakot olib yota berdi. "Nurali" . ◆ Turmush ogʻir, qimmat-chilik, hammasi oʻzingizga maʼlum. Toʻqlarning ishi yoʻq, dardimiz koʻp. Oybek, „Bolalik“ .

3 Magʻzi, hosili yetarli boʻlgan; toʻliq, boʻliq, boʻlali. ◆ Toʻq yongʻoq. Toʻq pilla. shsh Koʻragi moʻl, tolasi pishiq, chigiti toʻq boʻl-sin desang, shunday [barvaqt harakat ] qil. N. Safarov, Sohib changal. ◆ Don yetilishi kechikdi, don toʻq boʻlmadi. "Oʻzbekiston qoʻ-rikdari" .

4 koʻchma Kerakli narsa, moddalar bilan toʻyingan; baquvvat, kuchli. ◆ Yer juda toʻq, shu sharbatni hazm qilsayam hali.. Oybek, „O“ .v. shabadalar.

5 Qoraga yoki umuman quyuq rangga mo-yil, quyuq (rang, tus haqida). ◆ Toʻq rang. Toʻq qizil duxoba. n ◆ Osmon toʻq sariq bulut bilan qoplangan edi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . ◆ Endi koʻrsam miltiqning oʻqidek, pushti gulning toʻqidek kelinim bor ekan. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Koʻzi toʻq Koʻz oldida, hayotda narsaning mavjudligini, shu tufayli oʻzini toʻq his etishni bildiradi. ◆ Xudoga shukur, och boʻlsak ham, koʻzimiz toʻq. N. Safarov, „Navroʻz“ . Koʻngli toʻq q. koʻngil. ◆ ..kuyov yigit toʻgʻrisida ham Nurining koʻngli toʻq edi.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Qorni toʻq odamning koʻngli toʻq boʻladi.. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

(Mendan) qorningiz toʻq ekan Kimsaning aytmoqchi boʻlganini boshqa kishi oldinroq aytganda ishlatiladigan ibora. ◆ Men ham xuddi shuni aytay deb turgan edim, mendan qorningiz toʻq ekan.

toʻq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

taql. s. Boʻshroq narsalarning urilishidan hosil boʻladigan tovush haqida. ◆ Qozi ularning koʻkarib ketgan yuzlariga bir zumgina xoʻmrayib turgach, qoʻlidagi hassa bilan oldindagi stolni toʻq etkazib urdi-yu: -Yoʻqol! — debqichqirdi. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o.

Antonimlari

ТЎҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

toʻq (koʻplik toʻqlar)

Tillarda

Toʻq

• Armancha: հագեցած (hagets’ats)
• Inglizcha: satiated
• Italyancha: sazio
• Moʻgʻulcha: гэдэс (gedes)
• Ruscha: ток (tok)
• Turkcha: akım
• Yaponcha: 満腹 (manpuku)
• Zulucha: uyosutha

Ruscha _ru

toʻq I
1 сытый; ◆ ochmisan, toʻqmisan? ты голоден или сыт?; ◆ qornim toʻq я сыт; ◆ qorni toʻqning qorni ochdan nima parvoyi bor или ◆  qorni toʻqning qorni och bilan nima ishi bor погов. сытый голодного не разумеет; ◆ mendan, qorningiz toʻqroq ekan вы оказывается, более сыты, чем я (так говорится, когда кто-л, раньше скажет то, что хотел сказать другой); ◆ toʻq tutadigan ovqat калорийная, питательная пища;
2 зажиточный, состоятельный, обеспеченный; ◆ toʻq turmush зажиточная жизнь; ◆ oʻziga toʻq odam зажиточный человек;
3 полновесный (о зёрнышке, ядре плода), ядрёный; плотный; ◆ toʻq yongʻoq ядрёный орех; ◆ toʻq chigit полновесные семена хлопчатника; ◆ toʻq pilla плотный кокон;
4 тёмный, густой (о красках, цветах); ◆ toʻq rang густой цвет; ◆ toʻq qizil тёмно-красный, бордовый; ◆ toʻq yashil тёмно-зелёный, тёмно-зелёного цвета.

toʻq II
звукоподр.
тук; ◆ toʻq etmoq стучать, издавать стук; ◆ bir nima toʻq etdi что-то стучало; ◆ toʻq-toʻq тук-тук; ◆ toʻq-toʻq qilmoq стучать, постукивать.