tushov

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tu-shov

Etimologiyasi

TUSHOV 'ot—ulovning oldingi oyoqlarini matash — Tirib bogʻlaydigan arqon (moslama)'. Eshagidan t u -sh o v i himmat (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz asli 'bogʻlam' maʼ-nosini anglatuvchi tush otidan -a qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga (ДС, 590) -gʻ qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, III, 306); keyinchalik gʻ undoshi v undoshiga, oʻzbek tilida v undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga al— mashgan: (tush + a = tusha-) + gʻ = tushagʻ > tushav > tushâv.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Uzoqqa ketib qolmaslik uchun ot-ulov va mollarning oldingi ikki oyogʻi-ni matashtirib bogʻlaydigan arqon yoki moslama. ◆ Iskandar esa koʻrpachada yotgancha, beda-si oʻrilgan paykalda tushovini sudrab, hak-(k)achaklab yurgan eshakdan koʻzini uzmasdi. S. Nurov, „Narvoy“ . ◆ Xudoyorov otning tushovini yechib mindi-yu, orqasiga qaramay, joʻnab qol-di. O. Qoʻchqorbekov, „Choʻpon“ .

2 koʻchma Umuman, erkin harakatlanishga qoʻymaydigan, uni "bogʻlab qoʻyadigan" narsa. ◆ Aytadigan gapim yoʻq, bir zum chaynalib turib, kutilmaganda Oshno bergan vakolat yodimga tushdi-yu, tilimning tushovi yechildi. M. M . Doʻst, Lolazor.

Oyoqqa tushov boʻlmoq Erkin harakat-lanishga toʻsiq boʻlmoq, imkon bermaslik. ◆ ..oʻz vaqtida olib ketmaganimiz uchun oʻgʻit oyogʻimizga tushov boʻldi. "Mushtum" . Eshagiga (yoki uloviga) yarasha tushovi Bir-biriga yarasha, mos, munosib, monand kabi maʼ-nolarni ifodalaydigan ibora. ◆ Eshagiga yarasha tushovi demoqchisiz-da? Uygʻun, „Soʻnggi pushaymon“ . ◆ Barakalla, uloviga yarasha tushovi deganlaridek.. texnikadan qiyinchilik tortgani uchun dard qolishyapti bular. Y. Shamsharov, „Dovruq“ . Eshagidan tushovi qimmat Oʻzidan abzali, kerak-yarogʻi qimmat yoki xarajatni qoplamaydi degan maʼnoda ishlatiladigan ibora. ◆ Butun ish ketmonda bajarilardi. Natijada eshagidan tushovi qimmatga tushardi. N. Safarov, „Katta kar-von yoʻlda“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tu-shov

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

bilan oyoqlari-ni bogʻlamoq, oyogʻiga tushov solmoq. ◆ Qoʻradan tashqaridagi maydonda ikki tuya yonma-yon choʻktirilib, tizzalari chilvir bilan bogʻ-langan va ikki eshak tushovlab qoʻyib yubo-rilgan edi. S. Ayniy, „Qullar“ . ◆ Otlarni tushovlab, oʻtga qoʻyib kelayotgan Sherbek uzoq-dan: -Horma, Suvonjon! — deb qichqirdi. S. Anorboyev, Oqsoy.

2 koʻchma Erkin harakatlana olmaydigan qilmoq, izmiga boʻysundirmoq. ◆ Oramizda hech narsa yoʻqligini, boshqalar bilmasa ham, siz bilasiz. Endi oʻsha yolgʻon gap-soʻzlar bilan meni tushovlabolmoqchimisiz? P. Qodirov, „Qalb-dagi quyosh“ . ◆ Ibrohimbek miyigʻida kulum-siradi. Kulumsiradi-yu, yigitni baharhol tushovlab olgandek tuydi oʻzini. Sh. Xol-mirzayev, „K,il koʻprik“ .

Antonimlari

ТУШОВ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tushov
путы; ◆ otga tushov solmoq (или urmoq) стреножить коня; ◆ eshagiga yarasha tushovi погов. каков осёл, таковы и путы; соотв. каков поп, таков и приход; ◆ eshagidan tushovi qimmat погов. путы дороже, чем сам осёл.