urmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ur-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qoʻl yoki biror vosita bilan zarb bermoq. ◆ Bola itni urdi. tl Ota piyemiya; yugurib kelib, boshimga shaq etib urib qoʻydi. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . ◆ Bektemir miltiq qoʻndogʻi bilan uning peshonasiga bir urdi. Dushman shilq etib tushdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Ahmad halqani urdi, eshik shu zahoti ochildi. F. Musajonov, „Himmat“ .

2 Kaltaklamoq, doʻpposlamoq. ◆ Meni Pis-miq mayna qilgani-yu, men uni chala oʻlik qi-lib urganim-u.. Hammasi oʻsha kuniyoq buvim-ning qulogʻiga yetib keldi. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . ◆ Uni urib, ozor bermanglar, unda gu-noh yoʻq, bu bir anglashilmovchilik! Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

3 Tigʻli qurollar (qilich, nayza, nish-tar) bilan solmoq (sanchmoq, tiqmoq, chop-moq). ◆ Nishtar urmoq. Pichoqni avval oʻzing-ga ur, ogʻrimasa, birovga ur! Maqol . n ◆ Bektemir burgutday sapchib, dushman qorni-ga nayza urdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Ube-xos yondan kelib, fargʻonalikning yelkayeiga qilich urib, otdan qulatdi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Robiyaning oyogʻidan quchoqlab olgan qisiq koʻzli yigitning biqiniga xanjar urdi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

4 Moʻljalga olib tegizmoq; otmoq. ◆ Ni-shonga aniq urmoq. Ikki yuz metrdan moʻl-jalga urmoq. Bir kesak bilan ikki qargʻani urmoq. Maqol . n ◆ ..bu qadar merganlik bilan urayotgan batareyaning koʻzi — kuzatuvchisi-ni nemis payqaydi-yu, bir snaryad bilan gʻa-ramning kulini koʻkka sovuradi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

5 Tegmoq, urilmoq. ◆ ..olmazor bogʻlardan tutun koʻtarilib, dimoqqa bolalikdan ta-nish boʻlgan achchiq tezak hidi urdi. O. Yoqu-bov, „Izlayman“ . ◆ Gulnorning gʻoyib boʻlishi Ioʻlchiga yashin urgan kabi taʼsir koʻrsatdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Quduq tubidan urayotgan salqin xush yoqib, Otamurod birpas oʻtirgan boʻldi. M. Mansurov, „Yombi“ .

6 Shiddat bilan yogʻmoq. ◆ Doʻl urdi. m ◆ Shu kupi butun kun yomgʻir maydalab urib turdi va kechga yaqin qorga ayshndi. A. Qahhor, „Sarob“ . ◆ Chaparasta urayotgan qor koʻz ochirgani qoʻymaydi. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

7 Bir narsa orasiga, ichiga solmoq, joy-lamoq; berkitmoq. ◆ Gazetani qoʻltigʻiga ur-moq. Qoʻlini choʻntagiga urmoq. Narsalarini sumkasiga urmoq. n ◆ Biz togʻ kamariga kiri-shimiz bilan chol sadaqani choʻntakka urish uchun oʻzini chordevor ichiga olgan edi. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

8 Yuvib oʻpirmoq, yemirmoq, buzmoq. ◆ Tosh-qin urdi. n ◆ Bu yilgi sel bugun soyning u tomonini olsa, ertasiga bu tomonini urib ketaverdi. Y. Shamsharov, „Koʻrk meʼmorla-ri“ . ◆ Qorovul shoʻra va yalpizlarni oʻrib, suv urgan joyga tiqa boshladi. E. Raimov, „Ajab qishloq“ .

9 Zarb bilan harakat qilmoq, tepmoq. ◆ Bemorning tomiri bilinar-bilinmas urib turar edi. n [ Boltaboy] ◆ Otdan tushib, uni daraxtga bogʻlar ekan, uy ichidan chiqqan "inga-inga" degan tovushni eshitib qolib, yuragi dukillab urdi. J. Sharipov, „Saodat“ .

10 Ayrim soʻzlar bilan qoʻllanib, shaxs yoki narsaga shu soʻzlar bildirgan narsaning taʼsiri oʻtishi maʼnosini bildiradi. ◆ Chshsh-quduq degan joyda Davronovni oftob uradi. A. Muxtor, „Boʻronlarda bordek halova)“ . ◆ Koʻn-dalang kultivatsiya hozir suv bilan havoday zarur. Shu boʻlmasa, qalin koʻchatlarni garm-seluradi. I. Rahim, „Ixlos“ .

11 Loy, kesak, gʻisht va shu kabilarni tartib bilan termoq; terib, qalab, biror narsa qurmoq, bunyod qilmoq. ◆ Paxsa urmoq. Tokcha-ni urmoq. Teshikni urmoq. Eshik oʻrnini ur-moq. n ◆ Kechgacha qaltirab devor urdik. E. Raimov, „Ajab qishloq“ .

12 Solmoq, qoʻymoq, bosmoq. ◆ Eshakka noʻx-ta urmoq. Otga egar urmoq. n ◆ Bir necha soldat kelib, mahbuslarni ushladi, yasovul ham-masining qoʻliga kishan urdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Qoʻtos taqib boʻyni uzun jiy-ronga, Qirq qubbali yugan urdi boshiga. "Ravshan" .

</a>ya®

13 Oʻzini biror joyga olmoq. ◆ ..artist-lar oʻyin koʻrsatadi, ammo, ogʻaynilar, sich-qonning ini ming tanga deb, yertoʻlaga urib ketmanglar tagʻin. Y. Shamsharov, „Toshqin“ . ◆ Odamlar jon hovuchlab, oʻzlarini oʻrmonga uradilar. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

14 s. t. Toʻla isteʼmol qilmoq; yemoq, ichmoq. ◆ Sharob — uzum suvidan tayyorlanadi-gan ajoyib ichimlik, oʻzi xushtaʼm, bir kosa urib olsangiz, vaqtingiz chogʻ boʻlib kulave-rasiz. M. Osim, „Toʻmaris“ . ◆ Qani, nonni sin-dirib, qaymoqqa bulab-bulab urib olinglar-chi. E. Raimov, „Ajab qishloq“ .

15 Oʻz foydasiga olmoq, oʻziniki qil-moq; oʻgʻirlamoq. ◆ ..dehqoshar bilan suhbat qilib, paxtafurush boylarning ham tosh-tarozidan, ham narxdan urib, ularni kuy-dirishlarini bilibolar.. edi. K. Yashin, „Xamza“ . ◆ -Bugun podshoning xazinasini uramiz. Shaylaning, yigiptr! — dedi. "Chalpak yoq-qan kun" .

16 s. t. Tanqid qilmoq, qoralamoq. ◆ Ota-buvamni kovlab, gazetaga urib chiqishdi. Sh. Rizo, „Qor yogʻdi, izlar bosildi“ .

17 J.k. bilan kelgan baʼzi otlarga bogʻ-lanib, nimanidir shu otdan anglashilgan joygacha yetganligini bildiradi. ◆ Kulfurib yashnagan beda belga uradi. Loy tizzaga ura-di. Sochi taqimiga uradigan qiz. yat May-donda biznikshyur koʻrinmas edi. Qor belga urar edi. N. Safarov, „Qahramonningtugʻilishi“ .

18 Baʼzi soʻzlar, jumladan, mustaqil koʻllanmaydigan soʻzlar bilan birikib, shu soʻzlar anglatgan narsaning yuz berishi, boʻlishi maʼnosini bildiradi. ◆ Joʻsh urmoq. Barq urmoq. Qulf urmoq. Javlon urmoq. n ◆ Umrida qoʻliga qilich ushlamagan qoʻpol oʻgʻli-ning yuragida jang va gʻalaba sururi tugʻyon urardi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Yaxshi parva-rish qilingan gʻoʻzalar mavj urib rivojlan-yapti. Gazetadan .

19 Miqsor (sanoq) sonlar bilan qoʻl-lanib, shu son bildirgan yoshga kirganlik maʼnosini bildiradi. ◆ Hash-pash deguncha qirqni urib qoʻyibmiz. m Poxol ustida..

aftidan, yetmishlarni urib qoʻygan kampir oʻtirardi. N. Fozilov, Diydor. ◆ Xudo yorla-qasa, hademay saksonni uradi. S. Siyoyev, „Yorugʻ-lik“ .

Balo urmoq Biron-bir shikayet yemoq, yomonlikka uchramoq. ◆ Joni ham, boshi ham metin ekan, shuncha sanchaman, Gulnorga balo urganini eshitganim yoʻq. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Bosh urib kelmoq Najot izlab, pa-noh istab kelmoq. ◆ Bosh urib keldim huzuring-ga.. U. Ismoilov, „Saylanma“ . Yerga urmoq q. yer. Jigardan urmoq Shaydo qilmoq, ishq-mu-habbat uygʻotmoq. ◆ Taqsirni ham uribdi-ku jigardan, Majnun boʻlib ketmang yana sah-roga. H. Olimjon . Yoʻldan urmoq q. yoʻl. Meʼ-daga urmoq (yoki tegmoq) q. meʼda. ◆ Sertamanno kekkaygan tannozlar yoxud nima desang koʻna-veradigan choʻrisifat laqlshlar darrov meʼdaga uradi. F. Musajonov, „Himmat“ . Yurakdan urmoq ayn. jigardan urmoq. ◆ Yurakdan birinchi marta urgan ishq-muhabbat kimning esidan chiqadi.. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ Bi-rontasi yuragingdan urgandir, boʻlmasa, qan-day shamol uchirardi seni bemahalda bu yoqqa. "Guldasta" . Oʻzini oʻtga ham, suvga ham urmoq q. oʻt. Qoʻl urmoq 1) ayn. qoʻl tegizmoq 1. q. qoʻl. ◆ Avazning qistashiga qaramay, qaytib handalakka qoʻl urmadi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik; 2) biror ish, narsaga daxl qilmoq, tutin-moq, kirishmoq“ . ◆ Axir u qoʻl urgan ish bitmay qolmaydi-ku. "Guldasta" . ◆ Har qanday qingʻir ish qiladigan odam, avvalo, oʻziga suyanchiq topib oladi, keyin xiyonatga qoʻl uradi. Shuk-rullo, „Javohirlar sandigʻi“ .

Antonimlari

УРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

urmoq urmoq

OʻTIL

Ruscha _ru

urmoq
1 бить, ударять; boshimni eshikka urib oldim я головой ударился о дверь; ◆ bong urmoq ударить в набат; bir shapaloq (или tarsaki) ◆ urmoq дать пощёчину; ◆ qarsak urmoq ударять в ладоши; аплодировать; soat beshga jom (или zang) urdi часы пробили пять; ◆ uzini har yoqqa urmoq 1) метаться (о больном); 2) перен. усиленно хлопотать (о чем-л.); ◆ yerga urmoq 1) ударить о землю (кого-что-л.); Saidiy chekib turgan papirosini jahl bilan yerga urdi (А. Ќаћћор, «Сароб») Саиди в сердцах бросил на землю папиросу, которую курил; 2) перен. унижать, уничижать, охаивать (кого-что-л.); u meni doim yerga uradi он всегда унижает меня; ◆ yerga kutarib urmoq приподнять и бросить на землю; ◆ oʻzini toʻdaga urmoq ринуться в толпу; Oftob yagʻrindan urib turibdk (Ѓ. Ѓулом, «Т. мурда») Солнце жжёт, печёт спину; urib tushirmoq сбить, сшибить; сбить ударом (кого что-л.); ular dushman samolyotini urib tushirdilar они сбили вражеский самолёт; ahmoqni urma, soʻkma ishga sol посл. дурака не бей, не брани, а заставь работать; bir kesak (или tosh) ◆ bilan ikki qargani urmoq (букв. одним камнем двух ворон ударить) одним выстрелом двух зайцев убить;
2 сечь, стегать, хлестать; колотить; избивать; наносить побои; oʻlguday (или oʻlarligin) ◆ urmoq избить (кого-л.), обломать бока (кому-л.); ◆ otga qamchi urmoq сечь лошадь кнутом; ударить лошадь кнутом; shamol yuzga urib turardi ветер хлестал в лицо; yomgʻir urib turibdi идёт сильный дождь; qor gupillatib urayotir снег валит, снег идёт крупными хлопьями;
3 биться, стучать; yuragim gup-gup urayotir у меня сильно бьётся сердце; у меня гулко бьётся сердце;
4 прихватить, тронуть, побить (морозом); xayriyat, ekinlarni sovuq urmabdi хорошо, что морозом не побило (не прихватило) посевы;
5 украсть; u kitobimni urib ketibdi он украл мою книгу; uning uyini oʻgʻri uribdi воры обокрали его квартиру; ◆ oʻndan toʻqqizni urmoq (букв. украсть из десяти девять) присваивать, забирать, брать львиную долю (большее количество чего-либо); ◆ tosh-tarozidan urmoq обвешивать, обмеривать; u yulduzni benarvon uradi см. benarvon;
6 в сочетании с существительными образует сложные глаголы; ◆ barq urmoq 1) блистать, сиять; 2) бурно, интенсивно развиваться; 3) достигать полного расцвета; ◆ bosh urmoq 1) поклониться; 2) бить челом; унижённо просить (о чем-л.), ◆ dil-jigaridan urmoq чаровать, очаровывать, пленять, покорять (чье-л.) сердце; ◆ doʻq urmoq стращать, угрожать, запугивать;◆ jigʻildonga urmoq 1) слопать, сожрать; 2) присвоить; ◆ joʻsh urmoq бурлить, кипеть, бить ключом; ◆ yuldan urmoq сбивать, с пути, вводить в соблазн (кого-л.); совращать; ◆ lof urmoq 1) хвастать, бахвалиться; 2) трепать языком; рассказывать небылицы; ◆ ogziga urmoq 1) закрыть рот (кому-л.), не дать говорить, 2) дать взятку, подкупить; ... toʻralarning ogʻziga urish uchun pulni boyvachcha beradi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») ... деньги на взятки чиновникам даст барчук; ◆ oh urmoq вздыхать, стонать; ◆ paxsa urmoq воздвигать стену, строить забор (из глины); ◆ suvga urmoq как в воду кануть, бесследно исчезнуть; vaʼdalar suvga urib ketdi обещанного, говорят, три года ждут; ◆ uyquni urmoq разг. спать; u uyquni urayotir он спит; ◆ chov urmoq совать свой нос (куда-л.); ◆ egar urmoq седлать; ◆ otga egar urmoq седлать коня; ◆ qah-qah urmoq или qah-qah urib kulmoq разразиться смехом, расхохотаться, покатиться со смеху; ◆ qulf urmoq запирать (что-л.) на (висячий) замок; ◆ eshikka qulf urmoq запирать дверь; ◆ qoʻltiqqa urmoq 1) взять под мышку (что-л.); u papkasini qoʻltiqqa urib, joʻnab qoldi он взял папку под мышку и ушёл; 2) украсть; * bir lagan oshni bir oʻzi urdi он один съел целое блюдо плова; boshimga uramanmi (или uraymi) или boshimga ham urmayman на что мне (это); на кой чёрт мне (это сдалось); jin ursin uni! чёрт его побери!; non ursin! разг. уст. честное слово! (клятвенное выражение); non ursin, rost aytayotirman! честное слово, я говорю правду!; bolani oftob uribdi у ребёнка солнечный (тепловой) удар; choyga odekolon hidi urib qolibdi чай пахнет одеколоном, ◆ pulni choʻntakka urmoq совать деньги в карман; toʻgʻonni suv urib ketdi водой размыло плотину; u hamma pulini kiyimga urdi он все свои деньги истратил на одежду; unga balo ham urmaydi неодобр. ничего с ним не сделается, ничего ему небудет; xudo urgan 1) подлый, мерзкий, гадкий, низкий (о человеке); 2) самого низкого качества, очень плохой; xudo urgan mol товар самого низкого качества, плохой товар; xudo urdi mani! я пропал!; я погиб!; xudo ursin! уст. ей-богу!; etik oyoqni urayotir сапог трёт ногу; yuzni urgan chol разг. старик в возрасте ста лет; столетний старик; ◆ oʻzini oʻtga-choʻqqa urmoq (букв. кидаться в огонь и раскалённые угли) усиленно хлопотать (о чем-л.); не щадя себя, не жалея себя, делать (что-л.); qandingni ur! (букв. ешь свой сахар!) молодец!; браво! (говорится человеку, совершившему какой-л. поступок, достойный похвалы); qandingni ur, oʻgʻlim, yaxshi ish qilding! молодец, сынок, ты хорошо поступил!; qoʻlini sovuq suvga urmaydi (букв. он рукой не дотрагивается до холодной воды) он палец о палец не ударит; он ничего не делает;◆ qoʻlni yuvib, qoʻltiqqa urmoq (или surmoq) (букв. вымыв руки, сунуть их под мышки) потерять всякую надежду (на что-л.); перестать иметь дело (с кем-чем-либо).