xom

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

xom

Etimologiyasi

XOM Bu tojikcha sifat 'pishmagan', 'pishirilmagaya', 'yaxshi ishlov berilmagan', 'engil-yelpi ishlangan', 'yuzaki' kabi maʼnolarni anglatadi (ТжРС, 425; OʻTIL, II, 330).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[f. — yaxshi qaynamagan yoki

pishmagan; yetilmagan, gʻoʻra; oxirigacha ish-lanmagan; tajribasiz] 1 Tabiiy ravishda pishib yetilmagan, pishmagan; gʻoʻr. ◆ Xom map-vuz. Xom olma. yat Uzum gʻoʻrasini gʻarch-gʻarch chaynardilar, turpning suvini ichardilar, xom anorni yemasalar, uxlolmasdilar. S. Ahmad, „Yulduz“ . ◆ Talʼat.. bir dona xom koʻrakni yulib olib, orasini yordi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

2 Pishirilmagan, qaynatilmagan. ◆ Xom goʻsht. Xom sut. m ◆ Oʻzingiz ham necha bor si-nab koʻrdingiz: bir dona xom sabzi jigʻildon qaynashini toʻxtatadi. K. Mahmudov, „Qi-ziqarli pazandalik“ .

3 Qayta ishlanmagan, yaxshi ishlov beril-magan yoki chala ishlangan; xomaki. ◆ Atro-fimdagi imoratlarning koʻpi pishiq gʻisht-dan, baʼzilari xom gʻishtdan boʻlsa ham koʻk-rakdor.. Shukrullo, „Saylanma“ . ◆ Tezak, xom teri isi aralash achimsiq badboʻy hid dimogʻi-ga urildi. A. Muxtor, „Boʻronlarda bordek halovat“ . ◆ Toʻtiqiz tokchadan doʻppi xomini olib, koʻrpachaga keliboʻtirdi. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o.

4 koʻchma Yengil-yelpi, chala, yuzaki. ◆ Xom asarlarga yoʻl qoʻyib bersak, boshqalar, me-nikining undan nimasi kam, deb qolmasmi-kin? Shukrullo, „Saylanma“ .

5 koʻchma Puxta emas, yuzaki. ◆ Bilasizmi, ishni xom qildingiz, yoningizga Barotovdan boshqa odamni torta olmadingiz. S. Zunnunova, „Olov“ . ◆ U \Mahkam\ goʻdakligiga borib, xom oʻylagan ekan. R. Fayziy, „Hazrati in-son“ .

6 koʻchma s.t. Tajribasi yoʻq, sodda, gʻoʻr. ◆ -Voy ovsin-ey, xomsiz-da hali. Erning gapi-ga laqqa tushib yuraverasiz, — dedi Saboxon Mahmudaga. J. Abdullaxonov, Toʻfon.

Arpangni xom oʻrdimi q. arpa. Xom ot Minilmagan, aravaga qoʻshilmagan ot. ◆ Ol-tin suvligʻin chaynatdi, Olti oy boqilgan xom otdi. "Erali va Sherali" . Xom sut em-gan banda q. emmoq. Xom xayol, xomxayol Amal-ga oshmaydigan, puch xayol. ◆ Buyukman debxom xayol surma. Sh. Rahmon . Chuchvarani xom sana-mok, q. chuchvara.

Antonimlari

ХОМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

xom

Ruscha _ru

xom
1 сырой (неварёный или недоваренный, некипячёный); ◆ xom goʻsht сырое (неварёное или недоваренное) мясо; ◆ xom sut некипячёное молоко; ◆ xom tuxum сырое (неварёное) яйцо; ◆ xom suv сырая (некипячёная) вода; ◆ oshning xomi продукты для плова (приносимые гостями с собой как приношение);
2 незрелый, неспелый, зелёный; ◆ xom tarvuz незрелый (неспелый) арбуз; ◆ xom oʻrilgan арпа ячмень, сжатый незрелым; ◆ arpangni xom oʻrdimmi? (букв. разве я сжал незрелым твой ячмень?) что плохого я тебе сделал?;
3 необработанный; невыделанный; // сырец;◆ xom gʻisht необожжённый кирпич, кирпич-сырец; ◆ xom ipak шёлк-сырец; ◆ xom teri невыделанная (сыромятная) кожа; ◆ xom ashyo сырьё; ◆ xom ashyo resurslari сырьевые ресурсы; ◆ xom surp небелёная бязь, суровьё;
4 необъезженный (о лошади);
5 перен. разг. неопытный, неискушённый, зелёный; ◆ bu odam juda xom этот человек слишком неопытен; ◆ xom kalla недалёкий человек; недотёпа;
6 перен. разг. пустой; необдуманный, непродуманный; // необдуманно, непродуманно; ◆ xom xayol 1) пустая (несбыточная) мечта, химера, иллюзия; неосуществимая идея, 2) фантазёр, прожектёр, мечтатель; ◆ xom ish непродуманное дело; дело, непродуманное или не подготовленное во всех деталях; ◆ ish xom дело дрянь; ◆ xom oʻylamoq плохо продумать;
7 перен. сырой, недоработанный; ◆ xom asar сырое (недоработанное) произведение;
8 перен. ориентировочный, предположительный; ◆ xom choʻt ориентировочный (предположительный) подсчёт; ◆ xom choʻt qilmoq подсчитать ориентировочно, прикинуть;
9 слабо; ◆ sochni xom oʻrmoq слабо заплести волосы; ◆ xom oʻrilgan arqon слабо заплетённая верёвка; ◆ 

• xom sut emgan banda см. ◆ sut; chuchvarani xom sanamoq (букв. сосчитать пельмени в сыром виде) допускать просчёт; надеяться, делать ставку на что-либо неопределённое, несбыточное; строить на песке; строить воздушные замки; ◆ xom semiz рыхлый (о человеке).