yalang

Oʻzbekcha (uz)

yalang I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ya-lang

Etimologiyasi

YALAŊ I ’qech narsasiz’.Hammanglar ham ya l a n g dalada tugilganmisizlar?! (Shuqrat). Bu sifat qadim-gi turkiy tildagi ’qech narsasi yoʻq boʻl-’ maʼnosini anglatgan yal- feʼlidan -(ï)n qoʻshimchasi bilan yasal-gan (ЭСТЯ, IV, 105; Devon, III, 383; DS, 229); keyinchalik ï unlisi a unlisiga almashgan (ДС, 227); oʻzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan: yal- + ïŋ = yalïŋ > yalaŋ > yäläŋ.

YALAŊ II ’nuqul’, ’faqat’. Ikkinchi tomoni — ya l a n g qayinzor (Mumtoz Muhamedov). Bu ravish qadimgi turkiy tildagi ’hech narsasiz’ maʼnosini anglatgan yalaŋ soʻzining ’faqat’, ’yolgʻiz’ maʼnosi aso — sida yuzaga kelgan: ’faqat’ -> ’nuqul’; oʻzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan: yalaŋ > yäläŋ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Dov-daraxtsiz, imoratsiz; ochiq, boʻsh. ◆ Yalang yer. Yalang maydon. Yalang qir. m ◆ Hammanglar ham yalang dalada tu-gʻilganmisizlar? Shuhrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Atrof yalang, qum sahrosi. Sh. Toshma-tov, „Erk qushi“ . ◆ Qumli doʻnglikning oldi den-giz tomon pasayib, keti yalang tekislikka tutashadi. "Fan va turmush" .

2 ayn. yalanglik. ◆ Ahmadjon sinchiklab karase, ehe.. shuncha odam kecha kechasi koyerda ekan ? Yalanglarga, yoʻlkalarga odam sigʻishmas edi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ . -Mehmonlarni kutib ol, kizim. Mana bu yerga joy qil, — ◆ dedi.. Abduvali ota, chayla yonidagi yalangni koʻrsatib. H. Ibrohimov, „Oddiy kechada“ .

3 Kiyimsiz, yalangʻoch. ◆ Egnida bir yengi tirsakdan, bir bari tamoman yoʻq ilma-teshik boʻz yaktak.. bosh-oyogʻi yalang.. cholni koʻrib, Gʻulomjonning yuragi ezilib ketdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Egnida otigina qolgan juldur yaktak, yirtiq ishton, oyoqlari yalang.. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

4 Bir qavat, yengil, yupqa kiyimda. ◆ Oy-nisaning yuragi urib, sovukka yalang chikkan-day, eti uvishib ketdi: Urush!. H. Gʻulom, „Toshkentliklar“ .

5 ayn. yalang qavat 2. ◆ Shoirning ustida yalang koʻngʻir movut chakmon. Oybek, „Navoiy“ .

6 Qindan chiqarilgan; yalangʻoch. ◆ Qirq azamat, boʻl ha-boʻl deb, Qilich yalang kelayotir. "Xushkeldi" .

Yalang qavat 1) bir toladan iborat, bir qavat. ◆ Yalang kavat ip\ 2) faqat avradan iborat, „astarsiz“ . ◆ Yalang kavat toʻni tagi-dan ikki koʻlini orkasidan oʻtkazib, qadam sanab borayotgan Mahkam taqachi koʻrindi. R. Fayziy, „Hazrati inson“ .

yalang II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ya-lang

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Hamma vaqt; hamisha, doim, nuqul. ◆ Yalang kuladi. Yalang bir xil ovqat pishiradi. Siz bilan yalang shu yerda uchra-shib kolamiz. n ◆ Katta amalda ishlaydi-gan odamlarning bolalari yomon oʻqishsa ham, yalang aʼlo baho qoʻyadi.. M. Ismoiliy, „Oda-miylik qissasi“ .

Antonimlari

ЯЛАНГ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Inglizcha: naked, bare
• Turkcha: çıplak

Ruscha _ru

yalang I
1 голый; обнажённый, нагой; не покрытый одеждой; ◆ yalang oyoq 1) босые ноги; 2) босой, босоногий; 3) перен. босяк, бродяга; 4) босиком; ◆ oyoq yalang yurma не ходи босиком; ◆ yalang bosh или ◆  bosh yalang простоволосый; ◆ Ular orasida yalang bosh Gulsum turar edi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Среди них стояла простоволосая Гюльсум; ◆ bosh-oyogʻi yalang простоволосый и босой; ◆ Qirq azamat boʻl-ha boʻl deb, Qilich yalang kelayotir («Хушкелди») Сорок удальцов, покрикивая, Едут с обнажёнными мечами;
2 голый, не имеющий растительности и каких-л. предметов на поверхности; ◆ yalang yer голая земля (без деревьев, строений и. т. п.), открќтая равнина; открытая, голая местность; ◆ yalang qavat 1) одинарный; ◆ yalang qavat ip одинарная нитка; 2) без подкладки; ◆ yalang qavat chakmon чекмень без подкладки.

yalang II
нареч.
всегда, постоянно; только, сплошь; ◆ u yalang kuladi он только и знает, что смеяться; он всегда смеется; ◆ Ikkinchi tomoni yalang qayinzor (М. Мућамедов, «Ќаћрамон изидан») По другую сторону - сплошь заросли берёзы.

yalang III:
◆ yosh-yalanglar или ◆  yigit-yalanglar молодые люди, парни, молодёжь; ◆ teatr oldida bir toʻda yosh-yalanglar turardi у входа в театр стояла группа молодёжи.