koʻrmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

koʻr-moq

Etimologiyasi

KOʻR- 'qara-', 'nazari tush-\ Men buni oʻz koʻzim bilan koʻrganman (Abdulla Qahhor). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli kör tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 396; Devon, II, 15; DS, 317; ЭСТЯ, III, 79), oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: kör— > kor—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Koʻrish qobiliyatiga ega boʻlmoq, kishi va narsalarning, borliq-niig koʻrinishi qandayligini farqlay bilmoq. ◆ Ikromning dadasi Toʻymat akani, koʻzingiz yaxshi koʻrmas ekan, deb olishmadi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Otamning bir koʻzi koʻrmay qoldi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

2 Koʻz bilan ilgʻamoq, koʻz vositasida aniq farqlamoq, sezmoq, bilmoq. ◆ Lekin rashk qitiqlagan kezlarda chehrang oʻzgara-di. Men buni oʻz koʻzim bilan koʻrganman. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Fotimani ustanikidan chiqib kelayotganini koʻrganlar avval hayron boʻlishdi. T. Ashurov, „Oq ot“ .

3 Tanishish, bilish, anikdash va sh. k. maqsadda koʻzdan, nazardan kechirmoq; nazar solib tekshirmoq; qaramoq. ◆ Vrach kasal-ni koʻrdi. Kitobni koʻrmoq. m ◆ Mallavoy aka.. chorigʻini chiroqqa solib koʻrdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Vakilning oʻgʻil bolasi rais bilan suhbatlashib, planni koʻrib, palov toʻrani yeb, yoʻliga ravona boʻla-di. "Guldasta" . ◆ Aka, tezroq koʻrib bering, shoshib turibman. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

4 Biror toʻxtamga kelish, chora belgilash uchun muhokama qilmoq. ◆ Birovning arizasini koʻrmoq. Bu masalani majlisda koʻramiz.

5 Duch keltirmoq, uchratmoq. ◆ Sal kech qol-ganingda, koʻrolmay, armonda ketardim. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Voy, haromi noinsof! Men bunday moʻltonini sira koʻrganim yoʻq edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

6 Hol-ahvol soʻrab yoʻqlamoq. ◆ Bemorni koʻrmoq. yash [Unsin:] Gulnor opani unutmay-man sira, uni koʻrgani tez-tez kelib tura-man. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ [Kurbon ota:] MTSga kelganida, [Oʻrmonjon] meni koʻrmasdan ketmaydi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

7 Boshdan kechirmoq; tajribadan oʻtkaz-moq. U ◆ koʻp qiyinchiliklarni koʻrgan kishi, m ◆ -Har qancha darbadarlik boʻlsa, men koʻrgan-man, oʻgʻlimga qolgani yoʻq, — dedi Sidiqjon. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Yigitlikda bizning boshimizdan oʻtgan sarguzasht shun-doq boʻlgan, oʻgʻillarim. Bizning koʻrganlari-miz qursin. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

8 Biror kimsa yoki narsaga ega boʻlmoq, erishmoq, yetishmoq. ◆ Davlat koʻrmoq. yai Yaqin toʻrt oycha umr qildik. Umrimda xotin koʻrga-nim ham shu. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqla-ri“ . ◆ Kampir.. eshikka qaradi: -Voy, ogʻzingizga yogʻ, oʻgʻlim! Kelin koʻradigan kunim ham bormi-kin! A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Men-ku yilda besh gaz chit koʻrmayman, keli-shingizda shu bechoraga bir narsa olib kelsan-giz-chi sizham odam boʻlib! A. Qahhor, „Mayiz yemagan xotin“ . ◆ Men ham orzu-havas koʻraman, deb siz bilan bir yostiqqa bosh qoʻyganman. S. Nurov, „Narvon“ . ◆ Bosh boʻling, suv chiqaraylik, ekin qilaylik, oz boʻlsayam, ogʻzimiz osh koʻrsin. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

9 Tomosha qilmoq, tomoshabin sifatida kuzatmoq. ◆ Bolalar televizor koʻrmoqda. Kecha yangi kino koʻrdik. n ◆ Esingda bormi, rayon-dan teatr koʻrib kelayotgan kechamiz aravada Sotiboldi, ashula aytamiz, deb Kanizakni qistadi, koʻnmagandan keyin, sochidan tort-di. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

10 Yuz bergan voqeaga boshqa kishi yoki narsani sabab qilib koʻrsatmoq. ◆ Kitobni oʻzi yoʻqotib, mendan koʻrayotir. Oʻzing qilib, birovdan koʻrma! n ◆ Charosni tinch qoʻyasiz. Boʻlmasa, oʻzingizdan koʻring. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

11 Tajribada sinamoq, sinab bilmoq. ◆ Yer sotganlarning koʻpini koʻrdik, oxiri gadoy boʻladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Veksel degan soʻz chiqdi. Uni ham koʻrdik, benihoyat zarur narsa. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

12 Payqab olmoq, ilgʻamoq, tuymoq. ◆ Katta koʻrmaganni kichik koʻradi, kichik koʻrma-ganni katta koʻradi, ikkalasi birgalashib qarasa, hech narsa koʻzdan qochmaydi, deydi xalq. A. Qaqhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Dafʼatan qulogʻiga chalinibqoladigan gap-soʻzlarda, baytu gʻazallarda endi butunlay oʻzgacha maʼno koʻradi. X. Sultonov, „Onamning yurti“ . ◆ Omon mustaqil fikrli, choʻrtkesar, uzoqni koʻra oladigan, tadbirkor, yaxshi doʻst edi. S. Karomatov, „Oltin qum“ .

13 Biror narsani taʼkidlash va unga diqqat-eʼtiborni jalb etish uchun qoʻlla-nadi. ◆ Shirinligini koʻr! yat [Nabigulning akasi:] -Didni koʻring-a, trafaretning rangiga mos abajur! A. Qahhor, „Qanotsiz chittak“ . ◆ Boltaboy "koʻrdingmi, yashirmaydi" degan mazmunda Sidiqjonning tizzasini bosib qoʻydi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Zamonning teskariligini koʻring! Sho-himardonga ochiq kelolmasam! K. Yashin, „Hamza“ .

14 Ayrim soʻzlar bilan birikib, shu soʻz bildirgan ish-harakatni amalga oshir-moq maʼnosini bildiradi. ◆ Chora koʻrmoq. Hozirlik koʻrmoq. n ◆ Brigada aʼzolari ayni vaqtda paxta yigʻim-terimiga har taraf-lama qizgʻin tayyorgarlik koʻrmoqdalar. Gazetadan .

15 ..deb hisoblamoq, bilmoq; ..deb qara-moq, tushunmoq. ◆ Loyiq koʻrmoq. Muvofiq koʻrmoq. Ravo koʻrmoq. Oz boʻlsa ham, koʻp oʻrni-da koʻring. U yigitni oʻziga teng koʻrmadi. Barchani baravar koʻrmoq. Men seni oʻz ukam-day koʻraman. m ◆ [Yoʻlchi:] Singlim, oʻz uy-ingday koʻr, tortinma. Kampirning yumush-lariga qarash. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Kamol qozi ham Safoxon toʻraning gaplariga eʼtiroz bildirmaslikni maʼqul koʻrdi, shekilli, tek quloq solib turardi. K. Yashin, „Hamza“ .

16 koʻm. fl. vazifasida. Harakatning sinash uchun bajarilishini, bajarmaslik haqida ogoh-lantirishni bildiradi. ◆ Sinab koʻr. Oʻylab koʻr. Soʻrab koʻraman. Ayta koʻrma. Bora koʻrmasin.

Yelkamning chuquri koʻrsin q. yelka. Ish koʻrgan q. ish. Ish koʻrmoq Ish yuritmoq, ish tutmoq. ◆ Bundoq kallani ishlating, tulkidek ayyor, mushukdek mugʻambir boʻling, zimdan ish koʻring. K. Yashin, Hamza. Kun koʻrmoq Hayot kechirmoq. ◆ Uning kasbi yamoqchi boʻlib, zoʻrgʻa kun koʻrar ekan. "Guldasta" . Koʻpni koʻrgan q. koʻp. Koʻrarga koʻzi, otarga oʻqi yoʻq Hadsan tashqari yomon koʻradi. ◆ -Oʻzimning ham toʻra-ni koʻrarga koʻzim, otarga oʻqim yoʻq, — dedi chilim tortib turib Rustam aka. J. Shari-pov, Xorazm. Koʻrgani (yoki koʻrishga) koʻzi yoʻq Juda yomon koʻradi. ◆ Sherali bunday lo-qayd odamlarni koʻrarga koʻzi boʻlmasa-da, hoziroʻzini mumkin qadar bosdi. S. Karomatov, „Oltin qum“ . Tuya koʻrdingmi — yoʻq Oʻzini hech narsa koʻrmagan, bilmagan qilib koʻrsa-tish lozimligini taʼkidlash uchun ishlatiladigan matal. ◆ [Baqqol:] Iloji boʻlsa, yamatganingizni aytmang, koyib-netib yur-masin tagʻin. Tuya koʻrdingmi — yoʻq, vassalom. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Uzoqni koʻrmoq q. uzoq. Xoʻja koʻrsinga q. xoʻja. Yuz koʻrmas boʻlib ketmoq q. yuz I.

Antonimlari

КЎРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

koʻrmoq koʻrmoq

Tillar

• Inglizcha: see
• Ispancha: ver
• Portugalcha: ver
• Turkcha: görmek

Ruscha _ru

koʻrmoq
1 видеть; men uni hozirgina koʻrdim я только что видел его; uning oʻgʻli, koʻring-koʻrmang, xuddi otasiga oʻxshaydi её сын точь-в-точь (букв. хоть смотрите, хоть не смотрите) похож на отца; koʻra-koʻra видев-перевидев, видев сотни раз; ... tergov idoralarining chaqiruv qogʻozlarini koʻra-koʻra yurak oldirib qolgan Saidiy qoʻrqib ketdi (А. Ќаћћор, «Сароб») Саиди, не раз получавший повестки следственных органов и ставший боязливым, перетрусил; u seni koʻrolmaydi (букв. он тебя видеть не может); он тебя ненавидит, не выносит, yegan-ichganingiz oʻzingizniki, endi koʻrgan-kechirganlaringizdan gapiring то, что вы ели и пили - это ваше, а теперь расскажите о том, что вы видели и пережили (т. е. о ваших приключениях; так говорят тому, кто вернулся из длительного путешествия); ◆ tush ~ видеть сон; tush koʻryapsanmi? ты что, спросонья, что ли (говоришь)?; koʻrib koʻrmaslikka olmoq (или urmoq) притворяться невидящим; делать вид, что не видел (кого-что-л.); ana buni koʻring! вот это да!; вот это здорово!; ты смотри-ка!; koʻrganni eshitgan yengar посл. слышавший пытается опровергать очевидца; tuyani shamol uchirsa, echkini osmonda koʻr посл. уж если верблюда уносит ветер, то козу ищи в небе;
2 смотреть, рассматривать, просматривать, наблюдать; ◆ arizani ~ рассматривать заявление; bu masalani biz majlisda koʻramiz этот вопрос мы рассмотрим на заседании; biz yangi spektaklni koʻrdik мы посмотрели новый спектакль; vrach kasalni koʻrdimi? смотрел ли врач больного?;
3 навещать; ◆ kasal ~ навещать больного;
4 считать, приписывать, предполагать; принимать (за кого-что-л.); ◆ barchani baravar ~ ко всем относиться одинаково; men seni oʻz oʻgʻlimdek koʻraman я считаю тебя родным сыном; ты мне как сын родной; ◆ lozim ~ считать необходимым, нужным; ◆ loyiq ~ считать подходящим, приемлемым; достойным; ◆ maslahat ~ считать целесообразным; ◆ birovdan ~ считать (что-л.) исходящим от кого-либо; приписывать (что-л.) кому либо; винить кого-либо (в чем-л.); подозревать кого-либо (в чем-л.); kitobni oʻzi yoʻqotib, mendan koʻrayotir он сам потерял книгу, а подозревает меня, обвиняет меня; ◆ oʻzidan ~ пенять на себя; kelmasa, oʻzidan koʻrsin если он не придёт, пусть пеняет на себя; buni men uning parishonligidan koʻrdim я приписал это его рассеянности;
5 переносить, переживать, испытать; koʻp qiyinchilikni koʻrgan odam человек, испытавший много трудностей;
6 в сочетании с деепр. на -a/ -i или на -(i)b другого глагола выступает в роли вспомогательного глагола со значением пытаться, пробовать; сметь; oʻzing yaxshi oʻylab koʻr хорошенько подумай сам; ◆ oʻz kuchini sinab ~ пробовать, испытывать свои силы; olmani (или olmadan) ◆ yeb ~ пробовать яблоко; ◆ ovqatning mazasini totib ~ пробовать пищу на вкус; bu yerga yaqin kela koʻrma! не вздумай подойти сюда!; priyomnikni tuzatishga urinib koʻrdim, boʻlmadi я попытался отремонтировать радиоприёмник, но ничего не получилось; unday deya koʻrmang! не смейте так говорить!; u gugurt qidirib choʻntagini ushlab koʻrdi он ощупал карманы, отыскивая спички;
7 в сочетании с именами образует сложные (составные) глаголы; ◆ bola ~, tirnoq ~ иметь ребёнка; akam uch oʻgʻil, bir qiz koʻrdi у моего старшего брата три сына и одна дочь; u tirnoq betini koʻrmay oʻtib kelayotir у него не было ребёнка и сейчас нет; ◆ bola-chaqa ~ обзаводиться семьей, детьми; ◆ yomon ~ ненавидеть, не любить; ◆ zarar ~ нести убыток, терпеть убыток; ◆ kelin ~ иметь невестку; ◆ kuyov ~ иметь зятя; ◆ nabira ~ иметь внука (внучку); koʻpni koʻrgan видавший виды, бывалый; ◆ kun ~ жить, существовать; ◆ oy ~, qon ~ или ◆  hayz ~ менструировать; ◆ chora ~ принимать меры; ◆ yaxshi ~ или ◆  xush ~ любить, уважать; men uni jon-dildan yaxshi koʻraman я его люблю всей душой, всем сердцем; * yuz koʻrmas boʻlib ketmoq окончательно порвать (с кем-л.); xoʻja koʻrsinga для вида, на показ (делать что-л.); tuya koʻrdingmi? - Yoʻq - Biya koʻrdingmi? - Yoʻq посл. (букв. верблюда видел? - Нет. - Кобылу видел? - Нет); соотв. моя хата с краю; "tuya koʻrdingmi? - Yoʻq" qilmoq (или tuya koʻrdingmi yoʻq qilmoq) прятать концы в воду, заметать следы; tuya koʻrdingmi yoʻq degan azamatlar парни, которым пальца в рот не клади, ловкачи.