chiqmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chiq-moq

Etimologiyasi

CHIQ- 'ichkaridan tashqariga harakatlan-'. Yaxshi gap bilan ilon inidan ch i q a r , yomon gap bilan pichoq qinidan ch i q a r (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni va boshqa bir necha maʼnoni anglatgan bu feʼl asli chïq— tarzida talaffuz qilin-gan (Devon, II, 25); oʻzbek tilida ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: chïq— > chiq—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yuqoriga, balandga yoki biror narsa ustiga koʻtarilmoq. ◆ Tepaga chiq-moq. Daraxtga chiqmoq. Toqqa chiqmoq. sht Horovul tepalikka chiqib, har tomonni diqqat bilan koʻzdan kechirdi. "Yoshlik" . ◆ Alpinistlar shu choʻqqiga chiqib, uni zabt etishga ahd qildilar. Gazetadan .

2 Biror transport vositasiga tushmoq, oʻtirmoq, minmoq. ◆ Avtobusga chiqmoq. m ◆ Fosih afandi soʻriga emas, izvoshga chiqdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona, t“ . o.

3 Biror harakatni amalga oshirish yoki biror narsaga erishish maqsadida muayyan joyga bormoq. ◆ Doʻkonga chiqdi. Suvga chiqdi. m ◆ U bir kuni sakkiz yuz yigit bilan ovga chiqibdi. "Bulbuligoʻyo" . ◆ -Nega yana Erali bilan toʻyga chiqding? — dedi er. N. Aminov, „Qahqaha“ . ◆ Erining namoz oʻqish uchun masjidga chiqishi yangilik emas. "Sharq yulduzi" .

4 Biror maqsadda uzoq joyga bormoq, turgan joyidan uzoqlashmoq. ◆ Bir soatdan soʻnguzoq yoʻlga chiqaman. E. Samandar, „Daryo-sini yoʻqotgan qirgʻoq“ . ◆ Muqbil bir qalan-dar suratiga kirib, safarga chiqibdi. "Chal-pak yoqqan kun" .

5 Tabiiy yoʻnalishini oʻzgartirmoq, toshmoq. ◆ Suv toshib, qirgʻoqqa chiqdi. sht Faqat anhor oʻz oʻzanidan chiqolmadi. U. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

6 Koʻtarilib, balandlashib, biror da-rajaga yetmoq (turli jarayonlar haqida). ◆ Issigʻi qirqqa chiqdi. Qon bosimi yuzga chiqdi.

7 Umrning maʼlum bir mudsatiga, pay-tiga yetmoq. ◆ Yoshim qirqqa chiqdi. n ◆ -Hisob-lasam, bir kam toʻqsonga chiqibman, — dedi chol. "Yoshlik" .

8 Biror harakat, urinish natijasida yangi bir holatga oʻtmoq, erishmoq, yetmoq. ◆ Ozodlikka chiqmoq. m ◆ Oyning oʻn beshi koron gʻi boʻlsa, oʻn beshi yorugʻ — biz ham yorugʻ kunlarga chiqamiz. "Yoshlik" . ◆ Susambilliklar endi tamom erkinlikka chiqib.. sal kunda semirib ketibdilar. "Chalpak yoqqan kun" .

9 Ichkaridan tashqariga yoʻnalmoq, ich-karidan tashqariga harakatlanib, maʼlum joyga yetmoq. ◆ Yaxshi gap bilan ilon inidan chiqar, Yomon gap bilan pichoq qinidan chiqar. Maqol .n ◆ Lip etib bir qora sharpa uydan chiqib ketdi. E. Samandar, „Daryosini yoʻ-qotgan qirgʻoq“ . ◆ Joʻra qiziq indamay, boshi egilganicha, kabinetdan chiqib ketdi. S. Karomatov, „Bir tomchi qon“ . ◆ Kelin uydan hovli-ga chiqdi. "Yoshlik" .

10 Chuqur joydan yuqoriga harakatlanib, uni tark etmoq. ◆ Oʻradan chiqmoq. Jardan chiqmoq. yat Bu orada Hasan akalar ham chuqurlikdan chiqib olishadi. Sh. Xolmirzayev, „T“ . Usmonov, Soʻnmas oʻt.

11 Belgilangan yoʻldan, yoʻnalishdan toymoq, chekinmoq. ◆ Mashina izdan chiqdi. Oʻquvchi daftar chizigʻidan chiqib ketdi.

12 Boʻshalmoq, qutulmoq, ozod boʻlmoq (hayvon va parrandalar haqida). ◆ Tulki qop-qondan chiqib, qochib qoldi. Gazetadan . ◆ Bur-gut changalidan chiqish oson emas. M. Mansurov, „Yombi“ . ◆ Erinmasdan toʻr toʻqiyman, ilingan joyga tuzoq yozaman.. toki oʻlja qoʻldan chiqmasin. M. M . Doʻst, Lolazor.

13 Sugʻurilmoq, ajralib ketmoq. ◆ Mashi-naning gʻildiragi chiqib ketdi.

14 Qiyin sharoitdan yoki biror mav-sumdan oʻtib olmoq. ◆ Qirq oltinchi yil ogʻir keldi.. Urushdan yangi chiqilgan, odamlar ezilgan. Oʻ. Hoshimov, „Ikki eshik orasi“ .

15 Bunyod qilinmoq, yasalmoq, ishlov be-rilmoq. ◆ [Taqinchoqning] Tilla simdan toʻqil-gan ikki juft shokilasi, xuddi kecha zargar qoʻlidan chiqqandek, yarqiraydi. M. Mansurov Yombi . ◆ Shoir qalamidan chiqqan misralar qogʻozga shiddat bilan bitilmoqda edi. Gazetadan .

16 Biror faoliyat doirasidan chetda qol-moq; faoliyatni toʻxtatmoq. ◆ Urfdan chiqmoq. sht Hoy Abdumajid, nima balo, xotining odamgarchilikdan chiqib qolganmi, deyman. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Hozirga kelib.. grammatikalizatsiya asosidagi usullar isteʼmoldan chiq-qan. "OʻTA" .

17 Biror joydan, tabaqadan paydo boʻlmoq, yuzaga kelmoq, biror darajaga yetish-moq. ◆ Ishchidan chiqqan yozuvchi. Sendan yaxshi futbolist chiqadi. yat Musavvirning Sharq xalqlari orasidan chiqqan mashhur kishilar..

qiyofasini aks ettirgan asarlari ham tomoshabin eʼtiborini tortadi. Gazetadan. ◆ Tamaki asli Hindistondan chiqqan. K. Qah-horova, „Chorak asr hamnafas“ . ◆ Sen kallava-ramdan kosmonavt tugul, shofyor ham chiq-maydi. N. Norqobilov, „Toʻqnashuv“ .

18 Biror ruhiy holatdan qutulmoq. ◆ U gazetani yoniga qoʻyib, bir necha minut stolni chertib, hozir oʻqigan narsalari taʼsiri-dan chiqolmay turib qoldi. S. Ahmad, „Ufq“ .

19 Biror narsadan bezor boʻlmoq, ze-rikmoq yoki koʻtara olmay qolmoq. ◆ U oshdan chiqib qoldi. Yosh bolalarning xarxashasidan juda chiqibman.

20 Tamom boʻlmoq, oxirlamoq, oʻtmoq, tugamoq, kechmoq. ◆ Chilla chiqdi. m ◆ -Ha, endi qish chiqdi, — deyishdi koʻzli dehqonlar. R. Rahmon, „Mehr koʻzda“ .

21 Vujudga kelmoq; paydo boʻlmoq. ◆ Ma-shinaning "Matiz" degan yangi xili chiqibdi.

22 Topilmoq. ◆ Yoʻqolgan narsa uyimizdan chiqdi. Gʻordan chiqqan boylik. torn Uch kundan keyin ming soʻmga oluvchi xaridor chiqadi. A. Qahhor, „Sarob“ . ◆ Oʻtirganlardan biri irgʻib oʻrnidan turdi-yu, dahlizning eshigini ochib, qattiq ishvirladi: -Moʻydin, kir, arizang chiqdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

23 Yuzaga kelish eʼtibori bilan biror manbaga mansub boʻlmoq. ◆ Rasmiy doiralar-dan chiqqan xabar. yat -Bunaqa gaplar kim-dan chiqadi? — dedi Ahmedov miyigʻida kulib. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

24 Nashr boʻlmoq, chop etilmoq, bosil-moq. ◆ Kitob bosmadan chiqdi. m ◆ -Maqola vaqtida chiqdi, — dedi Safarov, — ayni vaqtida chiqdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

25 Mahsul, samara, natija sifatida yuzaga kelmoq. ◆ Quruq gapdan foyda chiqmaydi. Besh kilogramm gilosdan necha kilogramm murabbo chiqadi? Soʻnggi pushaymondan naf chiqmas. Maqol . ■■ ◆ Har qutidan yetmish sakkiz kilodan pilla chiqsa boʻladimi! A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

26 Biror ish, joy, tashkilot va shu kabilardan ajralmoq, uzilmoq, ajralib, uzilib qol-moq; tashlab ketmoq. ◆ Tashkilotdan chiqmoq. Xalqqa suyansang, boʻlasan, Xalqdan chiqsang, soʻlasan. Maqol . ■■ ◆ Musulmonqulga taraf-dorlaringiz boʻlsa, tinchlikcha qoʻshindan chiq-sin! A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

27 Aloqani uzmoq, ahdni buzmoq, aj-ralishmoq. ◆ Oʻrtoqchilikdan chiqmoq. Erdan chiqmoq.

28 Uchramoq, yoʻliqmoq, paydo boʻlmoq. ◆ Sarvinozning qarshisidan kutilmaganda oʻsha yigit chiqib qoldi. "Yoshlik" . ◆ Bogʻning bir chekkasidan chiroyli kiyik chiqib qolibdi. "Bulbuligoʻyo" .

29 Qazish, kovlash natijasida topil-moq, koʻrinmoq. ◆ Neft chiqdi. Gaz chiqdi. Yer-ni qazimasang, oltin chiqmas. Maqol . n ◆ Tuproq qatlami tagidan tarix guvohlari — har xil ashyolar chiqdi. Gazetadan .

30 Oʻrnidan qoʻzgʻalmoq (boʻgʻim suyaklari haqida). ◆ Qoʻlim chiqib ketdi. vt Lutfulla qalʼa devoridan sakrab, oyogʻi chiqdi. Mirmuhsin, „Qahramonnoma“ .

31 Roʻy bermoq, sodir boʻlmoq. ◆ Toʻpolon chiqdi. Kelishmovchilik chiqdi. m ◆ Azizxon bu suratni koʻrib qolib, oynani sindirib, su-ratni yirtib tashlagan, katta janjal chiqib, zoʻrgʻa militsiya qoʻlidan qochib qolgan edi. S. Ahmad, „Ufq“ .

32 Osmonda koʻrinmoq, paydo boʻlmoq (osmon jismlari haqida). ◆ Hali quyosh chiq-magan, suv yuzida nozik tuman pardasi sil-kinib turardi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga qu-loq sol“ . ◆ Togʻu toshni qoplaydi sukut, Oy bulutga oʻranib chiqar. "Yoshlik" .

33 Turtib, boʻrtib turmoq. ◆ Yonoqlari chiq-qan qiz. n ◆ Uning [Bashirjonning].. yelkalari chiqib, qomati oldinga engashib qolgandek edi. N. Aminov, Qahqaha

34 Toshmoq, sirtga tepmoq. ◆ Yara chiqdi. Soʻgal chiqdi. yaya [Qizning] Lablariga uchuq chiqib ketibdi. "Sharq yulduzi" .

35 Sirtga tepmoq, ajralib namoyon boʻlmoq, koʻrinmoq. ◆ Isitmasi chiqdi. yat [Ka-rimning] Peshonasiga ter chiqdi. "Sharq yulduzi" . ◆ Koʻzlaridan yosh chiqib ketdi. A. Koʻchi-mov, „Halqa“ .

36 Tepaga koʻtarilib, atrofga yoyilmoq; toʻzgʻimoq (chang haqida). ◆ Yor yurgan koʻchalarni supuray sochim bilan, Changi chiqsa, suv sepay koʻzdagi yoshim bilan. "Qoʻshikdar" .

37 Muayyan tarzda eshitilmoq (tovush, ovoz haqida). ◆ Torning ovozi jaranglab chiq-di. yash -Bas qil, hoy! — Mahmudaning ovozi battar xirillab chiqdi. "Yoshlik" . ◆ Ovozi yigʻi aralash qaltirab chiqdi. "Sharq yulduzi" .

38 Natija sifatida yuzaga kelmoq. ◆ Chiz-gan suratim notoʻgʻri chiqdi. "Yoshlik" . ◆ Dal-varzintepadan topilgan.. qurollar ham antika chiqib qoldi. "Fan va turmush" . ◆ Direk-torning gapi aks boʻlib chiqdi. "Yoshlik" . ◆ Ammo uning taxmini notoʻgʻri chiqdi. "Yoshlik" .

39 Biror belgi-xususiyati yuqori da-rajaga yetmoq. ◆ Uvadasi chiqqan toʻn. m ◆ ..bar-xanlar orasida yagʻiri chiqqan toʻrtta oʻtov qadrostlagan. Gazetadan .

40 Tarqalmoq, taralmoq (hid haqida). ◆ Mansur chemodanni ochgan edi, uyga handa-lakninghidi chiqib ketdi. "Yoshlik" .

41 sprt. Mot boʻlish vaziyatini oʻzgar-tirib, undan qutulmoq (shaxmat oʻyiniga nisbatan). ◆ Oqlar yurishni oʻzgartirib, vazi-yatdan chiqib ketdi. Gazetadan .

42 Televizor yoki radio orqali soʻzlamoq, biror harakatni bajarmoq. ◆ Televizorda ashula aytib chiqdi. Radioda chiqdi.

43 Chekiga, nomeriga va shu kabilarga toʻgʻri kelmoq. ◆ Lotereyaga mashina chiqdi. Chiptasiga jek-nom chiqdi.

44 Unmoq, koʻkarmoq (oʻsimliklar ha-qida). ◆ Boychechak chiqibdi, navroʻz ekan.. "Qoʻ-shikdar" .

45 Tabiiy taʼsir natijasida matodan ajralib, uning sifatiga salbiy taʼsir koʻrsatmoq (gazlamaning rangi haqida). ◆ Rangi chiqadigan chit. Koʻylagini yuvgan edi, rangi chiqib, ola-bula boʻlib qoldi.

46 Koʻmakchi feʼlli soʻz qoʻshilmalari tarkibidagi -i(b) qoʻshimchali ravishdosh-lar bilan kelib, ish-harakatning toʻliq bajarilganligi va tugallanganligini bil-diradi (maye., ◆ qarab chiqmoq, koʻrib chiqmoq, sanab chiqmoq). yash Ertalabgacha mijja qoqmay, oʻshab chiqdim. "Sharq yulduzi" . ◆ [Qora qoplon] Xonaning u yoq-bu yogʻiga koʻz tashlab chiqib, karavot ustida yotgan kitobni koʻ-rib qoldi. K. Yashin, „Hamza“ .

47 Qoʻshma feʼllar tarkibida keladi. Mac., ◆ soʻzga chiqdi, olib chiqdi, qarshi chiqdi.

Abjagʻi chiqmoq q. abjaq. ◆ Fashistni ur, abjagʻini chiqar, u yogʻi bilan ishing boʻlmasin. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Avj(i)ga chiqmoq q. avj 2. ◆ Qiy-chuv qilishib, kulgilar avjga chiqdi. "Sharq yulduzi" . Boshiga chiqmoq q. bosh. Boshingiz toʻydan chiqmasin "Har doim xur-sand boʻlib yuring" maʼnosida aytiladigan tilak. ◆ "Boshingiz toʻydan chiqmasin", deb ti-lar ekanlar-u, ammo bu tilak hamma vaqt ham amalga oshavermas ekan. N. Safarov, „Olov-li izlar“ . Gapdan ran chiqib q. ran. ◆ Gapdan gap chiqib: -Abdullajon, — dedilar Izzat Otaxonovich, — Namangandan Sanjar Tilla kelgan. K. Qahhorova, „Chorak asr hamnafas“ . Daragi chikdi Topildi, topilgani haqida xabar keldi. ◆ Uch kun deganda opasining daragi chiqdi. "Sharqyulduzi" . Joyi chiqmoq Mu-nosib, koʻngildagidek kuyov (yigit) uchra-moq. ◆ Yangang ham [qizlarning] joyi chiqsa, uzatmoqchi birin-ketin. S. Nurov, „Narvoy“ . Jon(i) chiqmoq q. jon. ◆ Chiqmagan jondan — umid. Maqol . n ◆ ..boʻridan bir qoʻzini ajra-tib olgan edi. Joni chiqmagan ekan. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Menga nasihat qilaverib, jo-nimni chiqarmang'. Oydin, Koʻngli toʻldimi, yaxshi yigit? Izdan chiqmoq q. iz. ◆ Mehnat intizomi izdan chiqdi. "Sharqyulduzi" . Ish-dan chiqmoq q. ish. ◆ Agar mashina va uskuna-lardagi tebranishlar oldi olinmasa, bora-bora ular ishdan chiqishi.. mumkin. "Fan va turmush" . Yoʻldan chiqmoq Aynimoq, yomon odatga oʻrganmoq. ◆ Toʻgʻri yoʻldan chiqma, zinhor adashma. Habibiy . Misi chiqdi q. mis. Narxi osmonga chiqdi Narxi juda qimmat boʻlib ketdi. ◆ Kartoshkaning narxi dehqon bozorida osmonga chiqibketdi. Gazetadan . Ogʻziningbir chekkasidan chiqib ketaveradi Mulohaza kil-may aytaveradi. Pulingga chechak chiqqanmi? q. chechak II. Soʻz(i)ning ustidan chiqmoq Vaʼ-da qilgan ishini amalga oshirmoq. ◆ Oshno soʻziningustidan chiqdi. M. M . Doʻst, Lolazor. Tili chiqmoq q. til II 2. ◆ [Bola] Tili chiqib, chuldirab qoldi. "Sharq yulduzi" . Turmushga chiqmoq q. turmush. ◆ Qizimiz turmushga chiqib ketdi. Mirmuhsin, „Umid“ . Uddasidan chiq-moq q. udda. Eplamoq; bajara olmoq. Odil-bekdan boshqa kishi bu ishning uddasidan chi-qolmaydi. "Bulbuligoʻyo". Umidi puchga chiqmoq Orzusi amalga oshmay qolmoq. ◆ Yoʻq, Qizgul-ning bu umidi ham puchga chiqdi. "Shark yulduzi" . Figʻoni falakka chiqmoq q. falak. ◆ Ho-jining figʻoni falakka chiqdi. "Fan va turmush" . Chuvi chiqmoq q. chuv II. Yuz joyiga pi-choq ursang, bir joyidan qon chiqmaydi. Har qancha gapirsang ham, taʼsir qilmaydi. Enka-tenkasi chikdi 1) qiynalib ketdi. ◆ ..otni toʻxtatib, qayirib olguncha, Qudrat-ning enka-tenkasi chiqdi. H. Nazir, Koʻkorol chiroqlari; 2) toʻsatdan qattik koʻrqmok◆ Ja-milaning oʻz yonidan gʻoyib boʻlganini payqa-may qolibdi. Birdan enka-tenkasi chiqib, oʻrnidan turgan edi.. yiqilib tushdi. Mirmuhsin, „Jamila“ . Yuzaga chiqmoq q. yuza. Yura-gi qinidan chiqmoq q. yurak. ◆ Yuragi qinidan chiqib, qotib qoldi. "Sharq yulduzi" . Quyush-qondan chiqmoq q. quyushqon. ◆ -Quyushqondan chiqmang-da bunday, joʻrajon! — dedi Zarif Sayfining yelkasiga qoʻl tashlab. Gazetadan . Hasratidan chang chiqadi q. chang I.

Antonimlari

ЧИҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

chiqmoq (koʻplik chiqmoqlar)

Feʼl

chiqmoq chiqmoq

• Turkcha: uç vermek

OʻTIL

Ruscha _ru

chiqmoq
1 выходить, выйти; пойти; отправляться; ◆ dalaga ~ выйти в поле; ◆ ishga ~ выйти на работу; ◆ yoʻlga ~ выходить в путь, отправляться, отчаливать, выступать, выезжать; ◆ koʻchaga ~ выходить на улицу; ◆ ovga ~ выйти на охоту, отправляться на охоту; ◆ sahnaga ~ выйти на сцену; Nuri biznikiga kam chiqadi Нури редко заходит к нам; kechqurun stansiyaga chiqdik вечером мы пошли на станцию; magazinga chiqib qand olib kel иди в магазин и принеси сахару; ◆ uydan ~ выходить из дому; u uydan chiqmaydi он не выходит из дому; он сиднем сидит; u onasining chizgan chizigʻidan chiqmaydi (букв. он не выходит за пределы линии, начертанной матерью) он во всем слушается матери; он у своей матери по струнке ходит; oʻgʻlim mening soʻzimdan chiqmaydi мой сын слушается меня, не смеет ослушаться меня; yurtdan chiqsang ham, eldan chiqma посл. не отходи (не отрывайся) от своего народа, если даже ты ушёл из родных краев; chiqmagan jondan umid посл. пока душа не покинула тела, ещё есть надежда (на выздоровление);
2 всходить, восходить (о светилах); quyosh chiqdi взошло солнце; qayoqdan kun chiqdi (букв. с какой стороны взошло солнце) каким ветером занесло (говорится редкому гостю); oy chiqsa ham unga, kun chiqsa ham unga ирон. (букв. взойдёт луна - для него, взойдёт солнце - тоже для него) всё внимание ему, все стараются для него;
3 взбираться, подниматься, восходить; ◆ minbarga ~ подниматься на трибуну; ◆ toqqa ~ всходить на гору; подниматься на гору; ◆ tramvayga ~ войти в трамвай; birinchi kursdan ikkinchi kursga chiqdim я перешёл с первого курса на второй; ◆ chirmashib ~ вскарабкаться;
4 выходить, выйти в свет, быть изданным, напечатанным, опубликованным; gazetaning minginchi soni chiqdi вышел тысячный номер газеты; jurnalda chiqqan maqola статья, опубликованная в журнале; surati gazetada chiqibdi его фотография помещена в газете; kitob bosilib chiqdi книга вышла из печати;
5 выходить, получаться; удаваться; oʻgʻli yaxshi bola chiqibdi его сын вырос хорошим мальчиком; yantoqdan atir chiqmas, ahmoqdan botir посл. из верблюжьей колючки не получатся духи, из дурака не выйдет героя; oʻn kilogramm qulupnaydan oʻn besh kilogramm murabbo chiqdi из десяти килограммов клубники получилось пятнадцать килограммов варенья; anordan ozgina suv chiqdi из граната вышло мало сока; fotosurat yaxshi chiqmabdi фотография не удалась; bundan hech ish chiqmadi не получилось так, как я думал;
6 выделяться; выступать; isitmasi chiqyapti у него температура; teri chiqib ketdi он вспотел;
7 выскакивать, соскакивать, вылезать, выходить, извлекаться; mix chiqmayapti гвоздь не вытаскивается; aravaning gʻildiragi chiqib ketdi колесо арбы соскочило; yuragi qinidan chiqa yozdi 1) у него сердце чуть не выскочило, чуть не разорвалось; 2) у него терпение лопнуло;
8 выходить, происходить, случаться: возникать; arzimagan narsadan janjal chiqdi из-за пустяка произошёл скандал; urush nimadan chiqdi? 1) из-за чего возникла драка?; 2) из-за чего началась война?;
9 выходить, происходить, быть выходцем (откуда-л.); ishchilar orasidan yetishib chiqqan injener инженер, вышедший из среды рабочих;
10 выходить, оказываться; gapi yolgʻon chiqdi его слова оказались ложью; hisoblasam, yuz soʻm chiqdi я посчитал деньги и их оказалось сто рублей; ular qarindosh chiqib qoldi они оказались родственниками; Ravshanbek shu yerda qip-qizil tentakka chiqib qoldi («Равшан») Тут Равшанбек оказался настоящим глупцом; Ahmad kelgan chiqar может быть (вероятно), Ахмед уже пришёл;
11 попадаться, встречаться; oldidan bir boʻri chiqib qoldi навстречу ему попался волк; nariroq borgan edi, bir bogʻ chiqdi он прошёл ещё немного, и ему попался сад; kitobning qiziq joyi chiqdi попалось (встретилось) интересное место в книге;
12 выходить, выбывать (из состава чего-л.); tashkilotdan chiqmoq выходить из организации;
13 кончаться, приходить к концу; пройти; qish chiqdi зима прошла;
14 появляться; "Niva" degan yangi mashina chiqibdi появилась новая машина - «Нива»; Osma fanor osmayman, elektrlar chiqibdi («Фольклор») Не буду вешать фонарь, появилась электрическая лампочка;
15 найтись, обнаружиться; Uch kundan keyin ming soʻmga ham oluvchi xaridor chiqadi (А. Ќаћћор, «Сароб») Через три дня найдётся покупатель, который купит и за тысячу рублей; yoʻqolgan kitob shkaf orqasidan chiqdi утерянная книга нашлась за шкафом; yonidan pichoq chindi у него нашли (обнаружили) нож;
16 подниматься, доходить до определённого размера, предела; достигать; temperatura yuzga chiqdi температура поднялась до ста (градусов); bahosi oʻn soʻmga chiqdi цена поднялась до десяти рублей; yoshi endi oʻn toʻrtdan oʻn beshga chiqdi ему исполнилось только четырнадцать и пошёл пятнадцатый;
17 всходить, прорастать, давать всходы; ◆ hozir gʻoʻza tep-tekis ~da сейчас хлопчатник дружно всходит; shoxing chiqadimi? (букв. что, у тебя рога что ли вырастут?) что это тебе даст?; что у тебя от этого прибавится?;
18 исходить; hukumat doiralaridan chiqqan yarim rasmiy xabar полуофициальное сообщение, исходящее из правительственных кругов; bu kimdan chiqqan aql? от кого эта мысль исходит?; кто это придумал?; кто это так посоветовал?;
19 попасть; пасть, выпасть, приходиться (на долю); доставаться; zayomga ming soʻm yutuq chiqdi на облигацию пал выиграш в тысячу рублей; yillik hisobda menga 3 ming soʻm chiqdi по годовому отчёту мне начислено 3 тысячи рублей;
qozonda boʻlsa, choʻmichga chiqadi посл. попадёт в уполовник, если есть (что-либо) в котле;
20 выходить, выступать, выдаваться, выпячиваться; торчать yonoqlari chiqqan с выступающими скулами, скуластый;
21 вывихнуться, выйти из сустава; uning qoʻli chiqibdi у него вывих руки, он вывихнул себе руку;
22 вскочить, появляться (напр. о болячках); chipqon chiqibdi вскочил чирей; koʻziga govmichcha chiqibdi у него ячмень на глазу;
23 остаться без (чего-л.); puldan chiqdim я остался без денег, я обезденежел; kiyimdan chiqdim я обносился;
24 отвыкнуть (от чего-л.); u oshdan chiqib qoldi он отвык от плова; он уже не может есть плов; uning xarxashasidan juda chiqdim я отвык от его капризов; я уже не могу переносить его капризы;
25 входит в состав ряда устойчивых словосочетаний и сложных глаголов; ◆ ustidan ~ угодить (к чему-л.); toʻy ustidan chiqdik мы угодили к тою (свадьбе); soʻzining (или gapining, vaʼdasining) ◆ ustidan ~ сдержать слово, выполнить обещание; ◆ uddasidan ~ справиться, суметь; ◆ oʻrtoqlikdan ~ перестать дружить; ◆ otilib ~ 1) бить фонтаном; 2) перен. вызваться; ◆ yutib ~ выиграть, одержать победу (над кем-л.); ◆ boʻlib ~ оказываться, получаться, выходить; uning soʻzi toʻgʻri boʻlib chiqdi его слова оказались верными; bunday boʻlib chiqmadi так не получилось, так не вышло; ◆ kelib ~ 1) вытекать, выходить; bundan qanday xulosa kelib chiqadi какой вывод следует из этого; 2) возникать, появляться; bundan chiqdi... выходит...; выходит, что...; ◆ aylanib ~ обходить, объезжать (кругом, вокруг чего-л.); ◆ ishlab ~ разработать; ◆ qarshi ~ 1) выступать против, возражать; давать отвод; 2) выходить навстречу;◆ izdan ~ 1) сходить с рельсов; 2) перен. выходить, выбиться из колеи; ◆ ishdan ~ 1) освободиться от работы; 2) перен. выйти из строя, прийти в негодность; erga (или kuyovga, turmushga) ◆ ~ выходить замуж; ◆ erdan ~ разводиться с мужем; ◆ soʻzga ~ выступать с речью; jahli (или achchigʻi) chiqdi он рассердился; joni chiqib ketdi 1) он испугался; 2) он рассвирепел; esim chiqib ketdi я перепугался; Qishdan ming mashaqqat bilan chiqib oldim (Ѓ. Ѓулом, «Т. мурда») Тысячи мук я испытал, пока пережил зиму; ◆ urush holatidan ~ выйти из состояния войны; u qarzdan chiqmaydi он вечно в долгах; ishdan boshim chiqmaydi я вечно занят; tong otguncha uxlamay chiqdim я до рассвета не спал; kechasi bilan bemor oldida oʻtirib chiqdim я всю ночь просидел у больного; raisimiz "Mushtum»dan chiqmay qoldi наш председатель не сходит со страниц «Муштума»;
26 в сочетании с деепр. на -(i)b другого глагола означает полное окончание, завершённость действия, выраженного этим деепр.; ◆ oʻqib ~ прочесть; qarab (или koʻrib) ◆ ~ просмотреть; ◆ koʻchirib ~ переписать; ◆ koʻzdan kechirib ~ осмотреть; * ogʻizning bir chekkasidan chiqib ketadi (букв. вылетает из одного краешка рта) легко сказать; yuz joyiga pichoq ursang, bir joyidan qon chiqmaydi (букв. если ему в сто мест воткнёшь нож, ни из одного места капли крови не потечёт) с него как с гуся вода; undan yaxshilik chiqmaydi от него не жди добра; tili chiqib qolibdi 1) он начал говорить (о ребёнке); 2) перен. он научился пререкаться, перечить; oyogʻi chiqib qolibdi 1) он начал ходить (о ребёнке); 2) перен. он стал часто отлучаться; birovning boshiga chiqib olmoq сесть на голову кому-либо; yoʻqqa chiqdi сошёл на нет; пропал даром; misi chiqdi он разоблачен, раскрылось его нутро, раскрылось его подлинное лицо; hasratidan chang chiqadi он беспрестанно ноет, его жалобам нет конца.