dard

Oʻzbekcha (uz)

dard I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dard

Etimologiyasi

DARD Bu tojikcha ot koʻp maʼnoli boʻlib, 'ogriq', 'kasallik', 'qaygu' kabi maʼnolarni anglatadi. Bu otdan oʻzbek tilida dardlash- feli hosil qilingan, tojik tilidan shu ot bilan tuzilgan dardi bedavo izofa birikmasi ham olingan (OʻTIL, I, 210)
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

\f. jjj — kasallik; ozor, alam; ruhiy azob

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Jismoniy azob; ogʻriq, kasallik. ◆ Ogʻir dard. Dard koʻrmok■ Dardga chashnmokDardni yashirsang, isitmasi oshkora kiladi. Maqol . ◆ Dard chekmagan dori qadrini bilmas. Maqol . ◆ Tanasi boshqa dard bilmas. Maqol . m ◆ Kechga tomon dard kuchaiib ketdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Xudoy taolo har bir dardga bir davo yaratgan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Dard koʻrma yoki qoʻling dard koʻrmasin

Qoʻli gul ijrochiga, oʻz kasbining ustasiga yaxshilik tilab aytiladigan ibora. ◆ Bunasiba sizga. Sara bugʻdoy. Qoʻlingiz dard koʻrmasin, ogʻa. S. Siyoyev, „Avaz“ . Dardini olmoq "Oʻrgi-lib ketay, aylanay, sogʻu salomat boʻling" maʼnolarida. ◆ Dardingizni olai, boyvachcham. Bu yil, oʻzingizga maʼlum, ob-havo past kelib, dehqonchilikdan baraka qochdi. K. Yashin, „Hamza“ .

2 koʻchma Ruhiy azob, gʻam-gʻussa, alam-hasrat. ◆ Ayriliq dardi. Dardida yonmoq (kuymok). Dardini ichiga yutmok • ◆ Fotima domlaga:] Mening hech joyim ogʻrimaydi, fakat ishq dardim bor, uf! Hamza, „Tuhmat-chilar jazosi“ . ◆ Nihoyat, dardim yuragimdan toʻlib-toshib, baʼzi gaplarni erimga ayta boipadim. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Yura-gimning dardlari Qizil gulday katma-qat, alla. "Boychechak" . ◆ Men kimga yigʻlayman, dardimni yorib. "Shirin bilan Shakar" .

3 koʻchma Kishining borligʻini, butun fikri-yodini band etgan narsa, ish, tash-vish, orzu, xayol va sh.k. ◆ Uning dardi — oʻyin. Biror narsa dardida yurmok■ ™ ◆ Shoirlik bu — ulkan dard. Shukrullo, „Saylanma“ . ◆ Mirza-jon koʻnglida shoirlik dardi bshgan tugʻilgan bola. P. Tursun . Oʻqituvchi. -◆ Siz nimani bilardingiz, dardingiz pul, — dedi Zumrad oyisiga. Oybek, „Zumrad“ . ◆ Solih Poʻlatovich shogirdlarining dardini yaxshi tushunardi. J. Abdullaxonov, „Toʻfon“ . ◆ Qadrdoningiz Yusuf-bek hojining oʻgʻli Otabek bir necha kunlardan beri benihoya bir dard bagan ogʻrir edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Dardi bedavo q. bedavo. Dardi ichida Dardini aytay desa, tili qisiq. Dard ustiga chipqon (chiqqandek) Bunisi yetmaganday, ustiga ustak. ◆ Bola besh yoshida qattik kasalga uchrab, ikki koʻzi koʻr boʻlib qoldi. Dard ustiga chipkon chiqkandek, koʻp vakt oʻtmay, u ota-onasidan ham judo boʻldi. N. Yoqubov, „Qalb koʻzi bilan“ . ◆ Sherbekning yuragi gʻash edi. Lekin tergov dard ustiga chipkon boʻlib chiqdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . Dard qolmoq Noiloj qolmoq, dogʻda qolmoq. ◆ Bir oz aqlga yon berib ish kalgan kishi hech bir vaqt dard qol-maydir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Kuzda chuqur shudgor qilingan yer dehqonni dard qoldirmaydi. Gazetadan .

4 koʻchma Fikru xayol; armon, ezgu maqsad. ◆ Uning [Atevning] qalbi hamisha xalk ku-vonchi, xalq dardi, xa,sh orzu-hislari bilan yonib, olovlanib turadi. X. Yodgorov, „Hayot toʻlqinlari“ . ◆ Elbekning ham oʻziga yarasha dardi, sevgisi, orzusi bor edi. N. Fozilov, „Diydor“ . ◆ Darding maktab ochishginami desam, hali bu yoqda gap katta ekan-u! M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

5 koʻchma Ishq, muhabbat. ◆ Dayli dardida choʻl kezib yurgan Majnunning iztiroblariga yoz holati mutanosib edi. Gazetadan . ◆ Zevarxon Malikai Hubbonning dardida yurgan edi. "Bahrom va Gulandom" .

dard II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dard

Etimologiyasi

\f. j_,j

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Koyish soʻzi. ◆ Ali desang, bali deydi, oʻl desang, dard deydi. m Bazf-◆ rining rangi boʻzarib, qoʻlidan pichoq tushib ketdi. -Nima boʻldi, opajon?-Dard! A. Qahhor, „Xotinlar“ . ◆ ..Endi haqimni hech kimga bermayman. “Dard!” desa, “oʻl!”deb tura bera-man. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Antonimlari

ДАРД. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

dard

• Turkcha: sorun, dert

Ruscha _ru

dard I
1 болезнь, недуг; ◆ unga ~ tegdi он заболел; ◆ ~ tortmoq переболеть, перенести болезнь; ◆ ~ga chalinmoq хворать (систематически, длительно); болеть хронической болезнью; ◆ ~i aridi он вылечился, выздоровел, избавился от болезни; ◆ uning boshi ~dan chiqmaydi он вечно болен, он никак не вылечится, не избавится от болезни; ◆ qoʻling ~ koʻrmasin (букв. пусть твои руки не знают болезни) дай бог тебе здоровья; ◆ tanasi boshqa ~ bilmas посл. чужую боль (болезнь) никому не ощутить;
2 перен. горе, боль, печаль, скорбь; ◆ ~u alam, ~u hasrat горести и печали; ◆ ~u hasrat qilmoq жаловаться, плакать, изливать горе; поверять свои горести и печали; ◆ birovning ~iga kuymoq болеть душой за кого-либо; страдать, переживать из-за кого-либо; горевать о ком-либо; ◆ ~ni ichga yutmoq, ~ni ichga solmoq прятать своё горе, молчать о своём горе; ◆ Qiz ayriliq ~ida qovjiraydi (Ойбек, «О. в. шабадалар») Девушка сохнет в печали разлуки;
3 перен. заветная мечта, сокровенная мысль; помыслы, думы, забота; ◆ uning ~i - dissertatsiyada он думает только о диссертации; ◆ uning ~i boʻlak он думает о другом, он помышляет о другом; ◆ bundan boshqa ~im yoʻqmi  ? неужели у меня нет других забот?; ◆ sening ~ingda yuribman 1) я забочусь о тебе, о твоём благополучии; 2) я мечтаю о тебе, я живу мечтою о тебе; ◆ yurakdagi ~ni aytmoq, ichdagi ~ni aytmoq, ~ini yorib gapirmoq 1) изливать душу, откровенно рассказывать о своём горе, страданиях; 2) делиться своими сокровенными мыслями;
4 родовые схватки;◆ ~i tutib yotibdi у неё схватки; * ◆ ~ga darmon boʻlmoq см. darmon; ◆ kampirning ~i gʻoʻzada погов. (букв. старуха думает о коробочке хлопка) голодной курице просо снится; ◆ ~i xarina несчастье; напасть; ◆ uning ~i ichida он прикусил язык; ◆ ~ ustiga chipqon! (букв. сверх болезни ещё чирей) не было печали!; этого ещё не хватало!

dard II
бран. чёрт!