dogʻ

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dogʻ

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I \f. ^ — belgi, tamgʻa; tamgʻalash) 1 Narsalarning betidagi boshqa rangda, boshqa tusda ajralib, farqlanib turgan kichikroq joy, tabiiy belgilar. ◆ Badandagi Kizil dogʻlar. Quyosh dogʻlari. Oyda ham dogʻ bor. Maqol . m ◆ Eʼzozxon yuzini nafis dogʻlar qoplagan bu qoracha juvonni sevib yurarkan. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Tunsiz kun yoʻq, dogʻsiz lola yoʻk. Oybek, „Navoiy“ . ◆ Yuzdagi dogʻlarni yoʻqotish uchun betni okartiradigan dorilar va turli xil usullar koʻllanadi. "Saodat" .

2 Narsalarning boshqa biror modda, narsa tegib bulgʻangan, ifloslangan, kir-langan joyi. ◆ Siyoh dogʻi. m ◆ Shilinib, tim-dalanib, qon dogʻi bilan qoplangan yuzi va yirtilgan koʻylagini koʻrganda, barchani dahshat bosdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Oyimxon dogʻ bosgan dasturxonni sandalga yozib, pat-nisda toʻrtta singib pishgan non keltirib Koʻydi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Bashirjonning Kora korjomasida ohak va boʻyoq dogʻlari qotib qolgan. N. Aminov, „Qahqaha“ .

3 koʻchma Isnod keltiruvchi, yomon taas-surot va taʼsir qoldiruvchi, yomon nom; isnod. ◆ Yomondan dogʻ koladi, yaxshidan bogʻ koladi. Maqol . ◆ Yaxshi bola yogʻ keltirar, Yomon bola dogʻ keltirar. Maqol . ◆ Toza qalbda dogʻ boʻlmas. Maqol . n ◆ Sevgiga tushgan dogʻni daryo qadar koʻz yoshi toʻkish bilan tozalab boʻlar-mishmi? N. Safarov, „Hayot maktabi“ . ◆ Koʻr-qoklik dogʻini oʻlim ham yuvolmaydi. A. Muxtor, „Asarlar“ . ◆ Bu gap maktabimiz shaʼniga dogʻ. E. Raimov, „Ajab qishloq“ .

Dogʻ tushirmoq 1) isnod keltirmoq, bad-nom qilmoq, bulgʻamoq. ◆ Nomiga dogʻ tushir-mok • ™ ◆ Erkak otaga, farzandlar nomiga munosib boʻlishi, ularga dogʻ tushirmasligi.. lozim. Gazetadan . ◆ Yurt shaʼniga dogʻ tushirib ketdi zangʻar. H. Gʻulom, „Mashʼal; 2) koʻri-nishini buzmoq“ . ◆ Husniga dogʻ tushirmok- Qalb (yoki yurak) dogʻi Koʻngilga ogʻir olingan voqea-hodisa, gap-soʻzning asorati; koʻngil qolishi. ◆ Yaxshi soʻz — yurak yogʻi, yomon soʻz — yurak dogʻi. Maqol . ■■ ◆ Kiyim dogʻini yuvib ketkazsa boʻladi, lekin kalb dogʻini yuvib boʻlmaydi. Gazetadan .

4 koʻchma Gunoh, kamchilik, nuqson. ◆ Oʻtgan yilgi dogʻimizni, albatta, bu yil yuvamiz, planni bajarmay qoʻymaymiz. "Oʻzbekiston qoʻriqlari" ◆ Oʻz vijdonim oldida umrimning dogʻi yoʻk■■ A. Muxtor, „Asarlar“ .

5 koʻchma Asorat, salbiy taʼsir. ◆ Urush dogʻlarini hali yuvib tugata olmayman. Oydin, „Hikoyalar“ . ◆ Ohu ketsa agar, togʻi qoladi, Yara yomon bitsa, dogʻi koladi. Yo. Mirzo, „Oʻgil mehri“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dogʻ

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II \f. £ — oʻta qizdirilgan, qay-noq) Oʻta qizitilgan, qizdirib, maʼlum meʼyorga yetiltirilgan (yogʻ, moy haqida). ◆ Dogʻ boʻlmoq. Dogʻ qilmoq. ™ ◆ Farida yogʻ dogʻ qildi. "Sharq yulduzi" . ◆ Qoʻying-chi, sabzi toʻgʻrashni ham, yogʻ dogʻ qilishni ham bilmagandan keyin, nima ham deysiz. “Guldasta” .

Dogʻ suv shv. Qaynagan suv. ◆ Matpano.. bir burda non yeb, bir piyola dogʻsuv ichishga majoli kelmay, toʻshakka yonboshladi. S. Siyoyev, „Avaz“ . ◆ Shukrulloxon, bir piyola dogʻ suvimiz bor, ertalabki mushtdan qoytma, deganlar. Shukrullo, „Saylanma“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dogʻ

Etimologiyasi

III \f. j-b — qaygʻu-alam, hasrat; xafalik

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I Ogʻir musibatdan, qaygʻu-kul-fatdan koʻngilda qolgan alam. ◆ Bu charxi bemuruvvatdin koʻngul dogʻ oʻldi, dogʻ oʻldi. Uvaysiy . ◆ Masturaning sevgisi, chidami, hijron dogʻlari uning oʻziday pok, samimiy. O. Yokubov, „Er boshiga ish tushsa“ . ◆ Koʻzlari koʻr boʻlib ketmaydimi shoʻrlik ona sening dogʻingda. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Bulbul oshno boʻlar eram bogʻiga, Qursin oʻlim, kim chidaydi dogʻiga. "Ravshan" .

2 Armon, hasrat. ◆ Nega eski dogʻlarni och-ding, Dogʻustiga ogʻular sochding?\. Olimjon .

Dogʻda qolmoq Biror harakati, maqsadi amalga oshmaganidan armonda qolmoq; biror ishni bajarishga ulgurmay qolmoq.

Soldat., minani koʻmishga koʻmdi-yu, biroq shnurni yoqolmay dogʻda qoldi. "Fan va turmush". ◆ Yaxshiboyev Mamatqulovni ketkizib, ayol bshshn gaplashmoqchi edi, lekin dogʻda qoldi. M.M .Doʻst, Lolazor. ◆ Faqat Yoqutoynigina emas, boshqa goʻzal qizlarni ham dogʻda qol-dirdi. J. Sharipov, „Xorazm“ .

Dogʻman yoki dogʻdaman 1) kuyaman, boʻgʻi-laman, tajang boʻlaman. ◆ Yana shunisiga dogʻ-manki, baʼzi boylarimiz.. ularning soʻziga ishonadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Oʻzim ham oftobni koʻrolmay dogʻman. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Davron bilan uning munosabatini tushuna olmay dogʻdaman. P. Qodirov, „Qad-rim; 2) armondaman“ . ◆ Gapirib pushaymon yegandan, gapirmay dogʻda qol. Maqol . n ◆ Shu vaqtgacha munosib kuyov uchramay dogʻda edik. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . Farzanddogʻi Farzanddan judo boʻlganlik sababli yurakda qolgan armon, alam, gʻam. ◆ Farzand dogʻi yondirar, Payti kelsa kuydirar. Maqol . ◆ yash Bir donodan soʻragan ekanlar:”Kim polvon?” U ikkilanmay: "Farzand dogʻiga chidagan ona!” — degan ekan. Shuhrat, „Umr pogʻonalari“ . ◆ Ogʻamning zaifasi farzand dogʻidan telba boʻlib qoldi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

Antonimlari

ДОҒ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Nido

dogʻ

Tillar

• Turkcha: leke

Ruscha _ru

dogʻ I
прям. и перен. пятно; ◆ siyoh ~i чернильное пятно, клякса; ◆ yogʻ ~i сальное пятно; ◆ badandagi ~lar пятна на теле; ◆ ~-~ с пятнами; ◆ yengingga ~ tegibdi (или tushibdi) ты посадил пятно на рукав; ◆ ~ tushirmoq, ~ tegizmoq 1) сажать пятно; покрывать пятнами; 2) перен. пятнать; ◆ uning nomiga ~ tushmagan (или tegmagan) у него незапятнанное имя; ◆ nomiga ~ tushirmoq запятнать имя (свое или чужое).

dogʻ II
горе, печаль, скорбь; огорчение; ◆ hijron ~i боль разлуки; ◆ farzand ~i скорбь по сыну (или дочери); ◆ eski ~lar старое горе, старые раны; ◆ ~ boʻlmoq, ~da qolmoq огорчаться; досадовать; ◆ Bahorda betobligim meni ~da qoldirdi... (Ойбек, «О. в. шабадалар») Мне досадно, что я болел весной; ◆ ~ koʻrmoq переживать горе, испытывать скорбь, скорбеть; огорчаться; ◆ ~ida kuymoq скорбеть, горевать (о ком-л. умершем); ◆ yurakka ~ solmoq глубоко ранить (чье-л.) сердце; ◆ ~man, ~daman мне досадно, меня огорчает, я огорчён; ◆ shunisiga ~man это меня и огорчает, это и досадно мне; ◆ koʻngilda qolgan ~ (неприятный) осадок на душе.

◆ dogʻ III:
~ qilmoq сильно нагреть, довести до кипения (масло, сало);◆ ~ boʻlmoq сильно нагреться, кипеть (о масле, сале); ◆ ~ suv обл. кипяток.