katta

Shvedcha (sv)

Ot

katta

• mushuk

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

kat-ta

Etimologiyasi

soʻgʻd

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Hajmi, oʻlchami meʼyordan yoki nisbatan ortiq; ulkan; zid. kichik. ◆ Katta shahar. Katta hovli. Katta daryo. Katta soy. Katta tosh. Katta zal. yat Traktor kesilgan katta daraxtlarning toʻnkasiga zanjir bogʻlab tortar, arra, bolta koʻtar-gan odamlar bularni kesib, qirqib, arava-larga yuklashar edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Oʻroz qayerdandir katta tarvuz keltirib, oʻrtaga qoʻydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Tarkib jihatdan meʼyoridan ortiq, ortiq miqdorli; zid. kichik. ◆ Katta qoʻshin. Katta jamoa. m ◆ Men — oʻn oltiga toʻlma-gan qiz, birdan yot va katta oilaga tushib qoldim. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 Kuch-qudrati, darajasi, salmogʻi yuqori; buyuk, zoʻr. ◆ Katta gʻalaba. Katta tantana. Katta eʼtibor. Katta jasorat. Katta bayram. Katta mahorat. Katta tortishuv. shya Bu kitobni oʻsha kechasi katta qiziqish bilan qoʻlga olarkan, eri Abdul-laboy kelib qolib, [kitobni] qoʻlidan yirib oladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Bolta-boy kechki ovqatdan keyin keldi. U juda katta ishni bitirib kelganday, ogʻzi qulo-gʻida boʻlib, nuqul sement toʻgʻrisida.. se-mentlab qilingan toʻgʻon qanchalik pishiq boʻlishi va hokazolar toʻgʻrisida gapirar edi. A. Qa\\or, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

4 Yosh jihatdan ulugʻ, yoshi ortiq. ◆ Katta oʻgʻil. Umendan katta. yat [Yusufbek hoji:] Oyim, har nima, siz kattasiz, Zaynab yosh, kattadan kichikka shafqat lozim. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Katta xotin etn. Birinchi, bosh xotin. Katta qilmoq Boqib, parvarish qilib oʻstirmoq, voyaga yetkazmoq. - ◆ Biz senlarni it azobida katta qildik-ku, — dedi shashti-dan tushib Ibn Yamin. K. Yashin, „Hamza“ .

5 ot Yoshi katta kishi; qari, keksa. ◆ Kat-tani hurmat qil. Kattalar gapiga quloq sol.

Kattani kesib, kichkina qilgan Keksa kishilarning gapini gapiradigan yosh bola haqida.

6 Xizmatdagi martabasi, unvoni, darajasi jihatdan (boshqaga nisbatan) yuqori. ◆ Katta ilmiy xodim. Katta laborant.

7 koʻchma Koʻzga koʻringan; atoqli, mash-hur. ◆ Katta olim. Katta artist, shyo Bu — Abdulla fonuschi degan katta qiziqchi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Abdurahmonning amakilari.. Buxoroda katta mudarrislar-dan sanalar edshshr. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Toshkentga butun mashakatdan katta geolog olimlar kelishgan. S. Karomatov, „Oltin qum“ .

8 Yuqori lavozimdagi amaldor; rahbar, boshliq. ◆ Shaharning kattalari. m [ ◆ Toji-boy:] E, nodon.. Menga tegsang, jon-jon demaysanmi? Bir yurtning kattasi boʻlsam. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Odamlar tamom yi-gʻilgan boʻlsalar ham, kattalardan darak yoʻq. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

Oʻzini katta olmoq (yoki tutmoq) Amal, daraja yoki bilim jihatdan oʻzini bosh-qalardan ustun qoʻymoq, magʻrurlanmoq, kekkaymoq. ◆ U[Mannon Uygʻur] hech mahal oʻzi-ni katta tutmas.. barchaga barobar, bilim-don murabbiy edi. H. Nosirova, „Men oʻzbek qiziman“ .

Katta arava qayoqqa yursa, kichigi ham shu yoqqa yuradi Yoshlar, tajribasizlar kattalardan, tajribali, obroʻli kishilardan oʻrnak oladi, degan maʼnoda ishlatiladi. Katta boshini (yokioʻzini) kichik qilib Yoshi-ning kattaligi, amali-martabasi yoki dav-latiga qaramay, oʻzini katta olmay; kamtarlik bilan. ◆ Margʻilon degan shahardan katta oʻzini kichik qilib, qizi ila kelayotgan Mirzakarim akaga oʻgʻlining xoʻrlik kelti-rishidan choʻchidi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Katta ran Eʼtiborga loyiq, arziydigan ekanlikni bildiradi. ◆ Oʻrtoq Muslim endi haqiqat kim tomonida ekanini tushunib-di, bu katta gap. N. Safarov, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Yoʻq, avval yurtning homiylari boʻlgan boyonlar oʻz oʻgʻillarini hozirgi zamon ilm-fununi bilan tarbiyalasishyur. Shu ham katta gap. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Katta gapirmoq (yoki ketmoq) q. gapirmoq. -Hoy, bola, sal pastroq tush, — deydi yana birov uning [kuyovning] ◆ katta ketganiga jahli chiqib. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Sanga katta gapirib qoʻyganmiz, dumbul ishni azal-dan yomon koʻraman-u, har qalay, ishimiz pux-ta boʻlmay, keyin burnimizni tishlab qol-masak, degan xavotirdaman. J. Abdullaxo-nov, „Xonadon“ . Katta ogʻiz yoki ogʻzi katta q. ogʻiz. ◆ Otasining davlati, katta ogʻiz, hov-liqma va takabbur onasining erkalashi qoʻshi-lib, qizga ortiqcha gʻurur bergan.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Machitga borib, vaʼz ay-ting. Ertaga Gʻuzorning ogʻzi kattalarini qalʼaga toʻplaymiz. Sh. Toshmatov, „Erk qushi“ .

</a>lZE ³³⁴

Antonimlari

КАТТА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

katta

• Turkcha: yüce, ini

Ruscha _ru

katta
1 большой, громадный, огромный; ◆ ~ yoʻl большая дорога; ◆ ~ pul огромные деньги; ◆ ~ uy большой дом; ◆ bu ishda uning roli ~ в этом деле он играет большую роль; ◆ shu ham ~ gap и это большое дело; ◆ ~ qilib koʻrsatadigan shisha увеличительное стекло, лупа, линза; ◆ ~ arava qaydan yursa, kichigi ham shundan yuradi посл. куда пойдет большая арба, туда пойдёт и малая (т. е. младшие следуют примеру старших); ◆ ~ kelmoq оказаться великоватым;
2 старший (по возрасту); ◆ ~ avlod старшее поколение; ◆ ~ bobo прадед; ◆ ~ buvi прабабушка; ◆ ~ doda дед; ◆ ~ oyi 1) бабушка; 2) почтительное обращение к пожилой женщине; ◆ ~ ota 1) дед; 2) дядя (старший брат отца); ◆ ~ opa старшая сестра; ◆ ~ ogʻa старший брат; ◆ ~ xotin 1) ист. старшая жена; 2) женщина в летах, немолодая женщина; ◆ ~ oʻgʻil старший сын; ◆ ~ yoshdagi bolalar дети старшего возраста; ◆ u mendan ~ он старше меня;
3 взрослый; большой; // взрослый (человек); ◆ ~ yoshdagi, ~ yoshli взрослый; пожилой; ◆ ~ yoshli odam взрослый человек;◆ ~ qilmoq вырастить; ◆ bolani boqib ~ qilmoq воспитать и вырастить ребёнка; ◆ ~ boʻlmoq стать взрослым; вырасти; ◆ ~lar va bolalar взрослые и дети;
4 перен. крупный, видный; выдающийся; влиятельный, авторитетный; ◆ ~ asar крупное произведение;◆ ~ yozuvchi выдающийся писатель; ◆ ~ odam влиятельный человек; ◆ ~ olim видный учёный; ◆ ~ shoir крупный поэт; ◆ ~ yer egasi крупный землевладелец; ◆ ~-kichik amaldorlar крупные и мелкие чиновники;
5 широкий; // широко; ◆ koʻzini ~ ochmoq широко открыть глаза; ◆ u koʻzlarini ~-~ ochdi он широко раскрыл глаза;
6 старший (по занимаемому положению); ◆ shaharning ~lari старшие города, городская знать; ◆ idoraning ~lari начальство учреждения; ◆ 

• ogʻzi ~ или ◆  ~ gap тот, кто говорит заносчиво, хвастливо, кичливо; ◆ ~ gapirmoq или ◆  ~ ketmoq говорить кичливо, заносчиво; хвастаться; ◆ ~ni kesib, kichkina qilgan ирон. (букв. разрезав большого, сделали маленького) говорится о ребёнке, держащем себя как взрослый, рассуждающем по-взрослому; ◆ ~ boshni kichkina qilmoq унижать себя, уничижать себя (с целью добиться чего-л.); ◆ ~ boshimni kichkina qilib, senga iltimos bilan keldim я пришёл к тебе с просьбой, несмотря на свой солидный возраст; ◆ ~ qumsichqon песчанка большая; ◆ ~ qoʻshoyoq тушканчик большой; ◆ ~ churrak чирок-трескунок.