koʻks

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

koʻks

Etimologiyasi

KOʻKS 'tananing yelkadan qoringacha old qismi', 'koʻkrak'. Xonaning toʻridagi poʻstak ustida oppoh soholi k oʻ k s i g a tushgan, katta sallali, ola choponli domla oʻtiribdi (Parda Tursun). Bu ot asli qadimgi turkiy tildagi 'em—' maʼnosini anglatgan kök- feʼlidan -(ü)z qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 55), keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli ta — laffuz qilinmay qoʻygan, shundan keyin k undoshi taʼsirida z undoshi s undoshiga almashgan; oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: kök— + üz = köküz > kökz > köks > koks.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 ayn. koʻkrak. ◆ Qoʻlini koʻksiga qoʻyib taʼzim qilmoq. m ◆ Xonaning toʻrida-gi poʻstak ustida oppoq soqoli koʻksiga tush-gan katta sallali, ola choponli domla oʻti-rardi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Jingalak soch-lari koʻzlarini toʻsib turgan Raisa ikki qoʻli bilan onasining koʻksini ushlab, yigʻlab tu-rardi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ .

2 koʻchma Yurak, qalb. ◆ [Yoʻlchi] Gulbogʻcha-dagi u pari koʻzdan gʻoyib boʻlguncha, otni sekt yurgizib, koʻksidagi cheksiz shodlik bilan qanoapshngan, shirin oʻylarga botgan holda ketdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 koʻchma Biror narsaning oʻrtasi, ichi, bagʻri. ◆ Yoshlar choʻl koʻksini yorib, tobora ilga-rilab borardi. Sh. Gʻulomov, „Shonli avlod“ . ◆ Gʻulomjon qizlarni koʻm-koʻk koʻksiga olgan gʻoʻzaga bir necha zum suqlanib qarab turardi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

    joyini oʻzgartirish ning koʻks

	birlik	koʻplik
Bosh kelishik	koʻks	koʻkslar
Qaratqich kelishigi	koʻksning	koʻkslarning
Joʻnalish kelishigi	koʻksga	koʻkslarga
Tushum kelishigi	koʻksni	koʻkslarni
O‘rin-payt kelishigi	koʻksda	koʻkslarda
Chiqish kelishigi	koʻksdan	koʻkslardan
Vosita kelishigi	koʻksla	koʻkslarla

Antonimlari

КЎКС. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

koʻks (koʻplik koʻkslar)

Tillar

• Ozarbayjoncha: köks
• Turkcha: göğüs, bağır
• Gagauzcha: güüs
• Turkmancha: gövüs
• Inglizcha: breast

Ruscha _ru

koʻks
1 грудь; ◆ ~ini kerib yurmoq 1) ходить грудью вперёд; 2) перен. возгордиться, важничать;◆ ikki qoʻlini ~iga qoʻyib taʼzim qilmoq поклониться (кому-л.), приложив обе руки к груди;
2 перен. душа, сердце, грудь;
3 перен. лоно; середина.