Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-mir-la-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

QIMIRLA- 'ikki yonga biroz harakatlan—', 'sil-kin-'. Shamol boʻlmasa, daraxtning boshi h i m i r-l a m a y d i (Maqol). Bu feʼl eski oʻzbek talida kichik qajmdagi silkinishni bildiruvchi qïmïr taqlid soʻzi-dan —la qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlilarining qattiqlik bel— gisi yoʻqolgan: qïmïr + la = qïmïrla— > qimirlä—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Sekin-asta yoki gʻi-mir-gʻimir harakat qilmoq, u yon-bu yon borib-kelib, silkinib turmoq; tebranmoq. Shamol boʻlmasa, daraxtning boshi qimir-lamaydi. Maqol. m ◆ Qurbon ota choʻkka tush-gan, ikki qoʻli tizzasida, xuddi surat ol-dirayotganday hech qimirlamaydi. A. Qahhor, „Toʻy“ . ◆ Shu vaqt taxmonga osilgan kirpoʻsh oʻz-oʻzidan qimirlaganday boʻldi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Umurzoq ota ana uty xayollar bilan ekan, ikki qarmoq birin-ketin qi-mirlab qoldi. H. Gʻulom, Mashʼal.

2 Joyidan qoʻzgʻalmoq, jilmoq, silji-moq, nari ketmoq. ◆ Shu joydan qimirlama. Bemor oldida qimirlamay oʻtirmoq. sht "Gʻir" etgan shamol yoʻq, ot-arava koʻtargan chang, havoda uzoq vaqt qimirlamay turib qolar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 koʻchma Ish, harakatda boʻlmoq, chalish-moq; yurmoq. ◆ Tezroq qimirlang, kech qolyapmiz. Qimirlagan qir oshar. Maqol . ◆ yash Yigirma uchta mashinamiz boʻlsa-yu, shundan bor-yoʻgʻi toʻrttasi qimirlasa-ya! "Mushtum" .

4 Biror ish-mashgʻulot bilan band boʻlmoq, shu tufayli kun kechirmoq, tirik-chilik qilmoq. ◆ Rahmatlik buvam oʻlganlari-dan keyin samovar oʻzimga qoldi. Yosh boʻlsam ham, choyxonada qimirlab turibman. B. Rah-monov, „Mardlar qissasi“ . ◆ Men ham, albat-ta, tek oʻtirmay, kuchim yetgancha qimirlab turibman. Qurt tutamiz. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Joni bor odam qimirlab turishi kerak — uning falsafasi shu. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Be-ye, menda poʻlat nima qiladi, taqsir. Eski taqalar, temir-ter-saklar bilan zoʻrgʻa qimirlab turibmiz. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

Qimirlab qoldi 1) qimirlash holati yuz berdi (q. qimirlamoq 1). Odamlarga jon kirganday, bir-birlariga jilmayib, qimir-lab qolishdi. E. Raimov, Ajab qishloq; 2) harakatga tushmoq, qoʻzgʻalmoq; ish-fao-liyatida jonlanish yuz bermoq. ◆ Narx-navo qimirlab qoldi. n ◆ Muz koʻchdi, oʻrtoq Safarov, oʻrta dehqon qimirlab qoldi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Qimirlagan jon Tan-joni sogʻ, joni bor har bir odam, inson zoti. ◆ Qimirlagan jon yoʻq emish. Behishtday bir olam emish. T. Murod, „Ot kishnagan oqshom“ . ◆ Kechki kuz bobodehqonni juda tashvishlantirib qoʻydi, qimirlagan jonda yaxshi tashvish. Gazetadan . ◆ Ayniqsa, yigʻim-terim paytlari qimirlagan jon borki, dalada koʻrmasa, koʻngli yupanch top-mas edi. J. Abdullaxonov, „Xonadon“ .

Sinonimlari

Antonimlari

ҚИМИРЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qimirlamoq
1 шевелиться, двигаться; колыхаться, колебаться, качаться; qimirlamay oʻtir! сиди смирно!; не шевелись!; shu yerdan qimirlama! не двигайся с этого места! (т. е. стой здесь); tezroq qimirlang! быстрее двигайтесь!; быстрее шевелитесь!; поторапливайтесь!; tishim qimirlayotir у меня зуб шатается; qimirlab ketmoq шевельнуться; yer qimirlashi землетрясение; kecha yer qimirladi вчера было землетрясение; shamol boʻlmasa, daraxtning boshi (или uchi) qimirlamaydi посл. если ветра не будет, верхушки деревьев не станут качаться; соотв. нет дыма без огня;
2 действовать, проявлять деятельность; qimirlagan qir oshar посл. (букв. кто двигается, действует, перейдёт чарез перевалы) под лежачий камень вода не течёт;
3 приходить в движение; засуетиться; * bozor qimirlab qoldi 1) на рынке торговля оживилась; 2) на рынке всё стало дорожать.

qimirlamoq