tashlamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tash-la-moq

Etimologiyasi

TASHLA— ' qoʻldagi narsani pastga yoʻnaltir- ’. Gʻu-lomjon supurgini t a sh l a b, qoʻllarini qoqdi (Mirzakalon Ismoiliy). Bu feʼl qadimgi turkiy tilda 'sirt' maʼnosini anglatgan tash otidan (ПДП, 427; De-von, III, 166; DS, 539) -la qoʻshimchasi bilan yasalgan (Devon, III, 309); keyinchalik a unlilari ä unlilariga almashgan: tash + la = tashla— > täshlä—. Bu soʻz asli ' sirtga chiqar—^{1 1} oʻzga yurtga ket—' maʼnosini anglatish uchun xizmat qilgan (Devon, III, 309), hozirgi maʼnosi ana shu maʼnoning taraqqiyoti natijasida yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Narsani qoʻldan, yelka-dan yoki boshqa joydan uzib, quyi tomon (irgʻitib, otib va hokazo) tushirmoq, yoʻ-nal girmoq. ◆ Olma uzib, yerga taiiamoq. gsh Tu-lomjon supurgini tashlab, qoʻllarini qoq-di. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o. ◆ Keyin nosini tashlashga joy izlab alangladi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga qiloq sol“ .

2 Narsani biron boshqa narsa, joy ustiga, ostiga yoki ichiga yoʻnaltirmoq, olmoq, solmoq, qoʻymoq. ◆ K,u3jiap ichkaridan Haki-maning boshiga oq shol roʻmol tashlab, yetak-

lab chiqdilar. S. Siyoyev, Yorugʻlik. ◆ Adyolni may-salar ustiga tashlab oʻtirishdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Munisxon suyan-chiqqa boshini tashlab, derazaga tikilib borardi. Oʻ. Umarbekov, „Yoz yomgʻiri“ . ◆ ..choponi-ni yelkasiga tashladi-da, yoʻlga tushdi. N. Fozilov, „Diydor“ .

3 Kuch, zarb bilan intilmoq, oʻzini otmok. ◆ Zuhra.. Saodatxonga oʻzini tashlab, mahkam quchoqlab oldi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ Choʻmilmoq-chun birday boʻlib, endi hovuzga tashladi. "Murodxon" .

4 Biror ish, vazifa va shu kabilarga yoʻnal-tirmoq, yoʻllamoq; safarbar qilmoq. ◆ Ham-mani yigʻim-terimga tashlamoq. n ◆ Dushman bor kuchini jon holatda qarshi hujumga tashladi. Gazetadan . Dushman barcha mavjud tanklarini va oʻziyurar toʻplarini hujum-ga taipadi. Nazarmat, Joʻrlar baland say-raydi.

5 Eʼtiborsiz, aloqani uzib va b. holda qoldirmoq. ◆ Doʻst soʻzini tashlama, Tashlab, boshingni qashlama. Maqol . m ◆ Uning ta-labalaridan bir qanchasi maktabni tashlab, bu yerga qochib keldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Gʻavvos Muhammadning ustodni tashlab ketib qolgani armon boʻlib tur-ganida, eshikdan uchinchi shogirdi — Zulfiqor Shoshiy kirib keldi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

6 Barham bermoq, yoʻq qilmoq; yigʻish-tirmoq (baʼzi odat, xatti-harakat kabilar haqida). ◆ \Dadam\ Aroqni tashlagan boʻlsa-lar-a! Rosa maza boʻlardi-da. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . ◆ Oʻqituvchi yoki tibbiyot xodimi boʻl-moqchimisan — chekishni tashla, odasharga ikki qiyofada koʻrinma. Gazetadan . ◆ Xoʻsh, kinani tashlagan boʻlsangiz.. nega boya ularning oldi-da ogzingizga kelganini oʻpiadingiz? A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

7 Pasaymoq, tushmoq. ◆ Sovuq bir oz tashladi. Hapxiap ancha tashladi.

8 s. t. Raqsga tushmoq; oʻynamoq. ◆ Tanovar-ga rosa tashladi.

9 koʻm. fl. vazifasida. =(i)b qoʻshimchali ravish-dosh shakliga qoʻshilib, harakatning keskin, kuchli tarzda yuz berishini bildiradi. ◆ Buziv tashladi. Jerkib tashladi. Gʻijimlab tashlamoq. Agʻdarib tashladi. yash Shu yerning oʻzida podshoh kishilari uni tutib olib, tilka-pora qilibtashlagan edi. Mirmu\sin, „Meʼmor“ .

Gap tashlamoq q. ran. ◆ Shuncha qizlar bilan oʻqib, birga dare tayyorlab, birortasiga gap tashlamabman. M. Qoriyev, „Oydin kechalar“ . Ilon poʻst tashlaydi q. ilon. ◆ ..qilayotgan qiligiga ilonlar poʻst tashlaydi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . Koʻz tashlamoq q. koʻz 2. ◆ Bobur toʻplanib turgan beklarga koʻz tashlagan edi.. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . Koʻlanka (yoki koʻlka) tashlamoq aynan soya tashlamoq. ◆ Tarqa-lib ketgan keng shoxlar yerlarga ola koʻlanka tashlagan. Uygʻun, „Saylanma“ . ◆ Tashladimi yoki bir umr koʻzimga gʻam koʻlkalarini. Sh. Rah-mon, „Yurak qirralari“ . Luqma tashlamoq q. luqma. ◆ Jizzakilik qilib, oʻtirgan yerida notiqqa bir-ikki marta luqma tashladi. F. Musajonov, „Himmat“ . Nazar tashlamoq aynan koʻz tashlamoq. ◆ Rahim akaga.. kamsitgandek nazar tashladi.. F. Musajonov, „Himmat“ . Orqaga tashlamoq 1) orqaga olmoq. ◆ Qoʻrqib, oʻzini orqaga tashladi ; 2) orqaga (keyinga .) surmoq, qoldirmoq. ◆ Bugun borib kela qol, orqaga tashlama. Soya tashlamoq 1) soya ber-moq. ◆ Bahaybat sada atrofga soya tashlab tu-ribdi\ 2) oʻz aksini (ifodasini) bermoq . ◆ Raisaning qoshlari chimirilib, haligina kulib turgan yuziga gʻam soya tashladi. M. Xay-rullayev, Tilla marjoy; 3) koʻchma xiralash-tirmoq; taʼsirini susaytirmoq. ◆ Romanning badiiyligiga soya tashlab turgan voqealar baʼzi oʻrinlarda ortiqcha choʻzilib ketadi. S. Karomatov, „Oltin qum“ . Tob tashlamoq q. tob.

- ◆ Tob tashlamaslik kerak ogʻir sharoitshrda,

— dedi Shoimov bamaylixotir. "Uzbekiston qoʻrikdari". Tomdan (oʻzini) tashlaydi q. tom. ◆ Moʻmay pul koʻrsa, tomdan oʻzini tashlaydi. "Mushtum" . Urugʻ tashlamoq Sepmoq, ekmoq. Dehqon yaxshi niyat bilan zaminga baraka urugini taiyeyumoqda. Gazetadan. Xandon tash-lamoq (yoki otmoq) q. xandon. ◆ Ortiq oʻzining hazilidan oʻzi xandon tashlab kuldi. M. Mansurov, „Yombi“ . Shox tashlamoq q. shox. Shahzodaxon bir nozik shox taiiab, sochlarini tartibga soldi-yu.. taxmonga bordi. K. Yashin, Hamza.

Antonimlari

ТАШЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

tashlamoq tashlamoq

Ruscha _ru

tashlamoq
1 бросать, кидать; метать; забрасывать; ◆ yukni yerga tashlamoq бросать груз на землю; ◆ langar tashlamoq бросать якорь; ◆ qurʼa tashlamoq бросать жребий; ◆ oʻzini tashlamoq 1) бросаться, кидаться, набрасываться; ◆ karavotga oʻzini tashlamoq броситься на кровать; Oʻzimni zovurga tashladim (Ѓ. Ѓулом, «Шум бола») Я кинулся в канаву; Ular oʻzlarini yigit ustiga tashladilar (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Они набросились (накинулись) на молодого человека; 2) прыгать; ◆ oʻzini parashyut bilan tashlamoq прыгать с парашютом; ◆ oʻzini otdan tashlamoq спрыгнуть с лошади; ◆ toʻr tashlamoq забрасывать невод; qozonni suvga tashlamoq (букв. забросить котёл в воду) положить зубы на полку;
2 набрасывать, накидывать; ◆ roʻmolni yelkaga tashlamoq набросить платок на плечи; Yoʻlchi oʻrnidan turib, yelkasiga eski yupqa paxtalik choponini tashladi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Юльчи встал и накинул себе на плечи тонкий старый ватный халат;
3 сбрасывать; ◆ bombalar tashlamoq сбрасывать бомбы; ◆ paranji tashlamoq сбросить паранджу; bu gaplarga ilon poʻst tashlaydi см. ilon;
4 налегать, наваливаться; Soʻng, bukuk qaddini hassasiga tashlab, sekin-sekin joʻnadi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Потом, налегая сгорбленным телом на посох, он медленно отправился в путь; ◆ biror kishiga oʻligini tashlamoq 1) налегать (наваливаться) на кого-либо всей своей тяжестью; 2) перен. садиться на шею кому-либо;
5 положить, класть; ◆ oshga tuz tashlamoq положить соль в суп, посолить суп;
6 оставлять; chollar ichgan choylariga pul tashlab, oʻrinlaridan turdilar старики встали, оставив деньги за выпитый чай; seyalka chigit tashlab ketdi сеялка прошла, высеяв семена хлопчатника; tashlab kelmoq оставить (и прийти); u kitoblarni uyga tashlab kelibdi он пришёл, оставив книги дома; shofer mehmonlarni vokzalga tashlab keldi шофёр отвёз гостей на вокзал; maʼlum bir vaqtda tovuq jujalarini tashlaydi в определённое время курица покидает свой выводок; tashlab ketmoq 1 ) оставить (и уйти); men unga bir xat tashlab ketdim я оставил ему записку (и ушёл); 2) покидать, бросать; qishloqni tashlab ketmoq покинуть деревню; oʻrtoqlari uni tashlab ketdi товарищи покинули его; oʻz holiga tashlab qoʻymoq бросать на произвол судьбы; tashlab qoʻygan qizimiz yoʻq наша дочь у нас не лишняя (если она вам не по душе, то мы можем взять её назад, - так говорят родители своему зятю);
7 перен. прекращать (что-л.); расставаться (с чем-л.), покончить (с чем-л.); ◆ chekishni tashlamoq бросать курить; ◆ ish tashlamoq бросать работу, прекращать работу, бастовать; ish tashlash забастовка; Imorat bitgandan keyin, dars berishni tashlayman va butun vaqtimni ijodga beraman (А. Ќаћћор, «Сароб») После завершения постройки здания я брошу преподавание и всё своё время отдам творчеству;
8 падать, снижаться, смягчаться, стать более умеренным; sovuq tashladi морозы смягчились; narx-navo tashlamoqda цены снижаются; bozor tashladi на рынке подешевело;
9 разг. рвать, вырвать; u yegan ovqatini tashladi его вырвало съеденным;
10 подавать; выдвигать; ставить; ◆ ariza tashlamoq подать заявление; ◆ shior tashlamoq выдвинуть лозунг;
11 перебрасывать (с одного места на другое); ◆ Ishga yaroqli kishilarning hammasini paxtaga tashlamoqchimiz (Уйѓун, «Навбаћор») Мы намерены перебросить всех трудоспособных людей на хлопок;
12 идти, падать (о дожде, снеге); gupillatib qor tashlayapti снег валит, сильно сыплет снег;
13 с деепр. на -(i)b другого глагола выступает в роли вспомогательного глагола и выражает быстроту и энергичность совершения действия или законченность действия: ◆ yozib tashlamoq быстро написать, набросать; ◆ yeb tashlamoq быстро съесть всё (до конца); ◆ otib tashlamoq застрелить; ◆ chiqarib tashlamoq 1) выбросить, выкинуть; 2) покидать; ◆ tishni oldirib tashlamoq выдернуть (у врача) зуб; Hozir koʻziga koʻrinsang, titib tashlaydi (А. Ќаћћор, «Сароб») Если сейчас попадёшься ему на глаза, он тебе задаст трёпку;
14 в сочетании с именами образует сложные (составные) глаголы; ◆ balgʻam tashlamoq харкать мокротой; ◆ qon tashlamoq харкать кровью; ◆ bola tashlamoq иметь выкидыш; ◆ bolani tashlamoq покидать, бросать ребёнка; ◆ gul tashlamoq отливать (всеми цветами радуги), переливаться; gap (или soʻz) ◆ tashlamoq задевать словом (кого-л.); birovning soʻzini (или gapini)◆ tashlamoq (букв. бросать чьи-либо слова) ослушаться кого-либо, пренебречь чьими-либо словами; doʻst soʻzini tashlama, tashlab boshing qashlama погов. (букв. не бросай слова друга, а бросив их, не чеши затылок) не пренебрегай словами друга, а пренебрежёшь, так пеняй на себя; ◆ luqma tashlamoq 1) бросать реплику; 2) намекать (на что-л.); nazar (или koʻz) ◆ tashlamoq бросать взгляд, взглянуть, посмотреть; ◆ koʻz qirini tashlamoq взглянуть искоса; ◆ orqaga tashlamoq откладывать, переносить на другой срок; ◆ xandon tashlamoq (или tashlab kulmoq) заливаться смехом, хохотать; ◆ shox tashlamoq 1) сбрасывать рога; bugʻular har yili shox tashlaydi олени каждый год сбрасывают рога; 2) вскидывать рога (при бодании); 3) козырять (о бумажном змее); 4) хромать (на одну или обе ноги); 5) шататься (о пьяном); ◆ 

• qadam tashlamoq шагать; ◆ arqonni uzun tashlamoq (или tashlab qoʻymoq) см. uzun.