tinch

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tinch

Etimologiyasi

TINCH ' tashvishdan, xatardan xoli', 'osoyishta'. Qushning t i n ch - sen t i n ch (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot tïn— feʼlining ' harakat-faoliyatdan toʻxta-' maʼnosidan (ДС, .567: tïn— 4) eski oʻzbek tilida -(ï)ch qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 344); keyinroq ikkinchi boʻgan-dagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (КРС, 791; ТРС, 622), ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan:TÏN— + ÏCH = TÏNÏCH > TÏNCH > TINCH.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Gʻala-gʻovur, shovqin-suron, toʻs-toʻpolon va shu kabilardan xoli. ◆ Atrof tinch. Oʻt-kinchilar oz. Anhor yoqasida, tollar orasida ikkita oq echki oʻtlab yuradi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ajoyib kecha boʻptimi? Tinch, oydin, shabada!X\. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Ahmad

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Shovkin-suronli, serkatnov koʻchalarni yoq-tirmas, sal aylanish boʻlsa ham, tinch, sal-kin xiyobonlarni tanlardi. F. Musajonov, „Himmat“ . ◆ Qiziq, kechagina dengiz edi tinch, Qaʼriga olmoqda bugun zilzila. G. Joʻrayeva, „Iqbol“ .

2 Kishi hayoti, faoliyatida unga salbiy taʼsir koʻrsatmaydigan, bezovta qilmaydi-gan, gʻam-tashvishdan xoli. ◆ Meʼmor [usta Nusratga] qolgan umrini bir chekkada tinch-gina, gʻaribona oʻtkazmokchi ekanini.. aytdi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Qishlok koʻchasi tinch, qizi boʻlsa kichkina emas.. rayonda boʻladigan kengashlarda qotnashib, allamahalda uyiga keladigan kunlari boʻlgan-ku. R. Fayziy, „Choʻlga bahor keldi“ . ◆ Oʻrtogʻingizga ayting, shu hujrasini bizdan ayamasin. Shu yerda tinchgi-na yashaylik! Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Oʻt-tiz yildan beri shu yerdamiz, hali biron kori hol boʻlgani yoʻq. Bu yer tinch joy. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

3 Urish-janjalsiz, turish-turmushi osoyishta. ◆ Qoʻshning tinch — ◆ sen tinch. Maqol . ■■ ◆ Oʻzlariga toʻk, bekamu koʻst, tinch yashasha-di, ikki kuyov koʻrgan, nevaralari bor. R. Fayziy, „Taʼzim“ . Niso buvining kizlari tufay-li necha martaba qoʻydi-chiqdi boʻlib oldi. A. Qahhor, Boshsiz odam.

4 Betashvish, osoyishta holat; tinchlik. ◆ Shu [Saodatxon] kelgandan beri tinchimiz yoʻkoldi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ Oʻzim mayli, uy-ichimning tinchi ketdi.. T. Ioʻldosh, „Attang“ . ◆ Chunki bu qoʻlga tushmasa, yana odam-larning tinchini buzib, jinoyatini davom et-tiraveradi. M. Yunusov, „Qutilmagan hazina“ .

Koʻngli tinch Koʻngli xavotirlik, bezov-talikdan xoli. ◆ Xudoga ming katla shukur, oʻzimning koʻnglim tinch, birovni bir narsa deyishlikka haddim yoʻq. A. Muxtor, „Opa-singillar“ . Oʻziga tinch Uy-roʻzgʻori, hayoti meʼyorida, oʻzidan tingan. ◆ Nabi polvon va boshqa oʻziga tinchroq kishlarning hovlilari mehmon qoʻnarlik bir holga keltirilgan edi. S. Ayniy, „Qullar“ . Qulogʻi tinch Tashqi tomondan boʻladigan turli gap-soʻz, mashma-shalardan xoli. ◆ Oʻzingdan chiqqan baloga, qayga boray davoga! Shaharda yurgani ham durust ekan, qulogʻimiz tinch edi. Uygʻun, „Navbahor“ .

Antonimlari

ТИНЧ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

tinch (koʻplik tinchlar)

Ruscha _ru

tinch
1 спокойный, мирный, тихий; безмятежный; // спокойно, мирно, тихо; безмятежно; ◆ qoʻshning tinch - sen (ham) tinch посл. если сосед твой спокоен, и тебе будет спокойно; ◆ tinch hayot тихая, безмятежная жизнь; ◆ tinchish спокойная работа; ◆ tinch yashamoq жить спокойно, жить в мире и согласии; ◆ tinch qoʻymoq (или qoldirmoq) оставлять в покое; ◆ tinchini izlamoq (или koʻzlamoq) искать покоя, стремиться жить в покое; ◆ tinchmisiz?, tinch yuribsizmi? как вы поживаете? (приветствие); ◆ uning qulogʻi tinch он живёт спокойно (тихо); его никто (ничто) не беспокоит;
2 тихий, смирный миролюбивый; // мирно; ◆ tinch tabiatli odam тихий, смирный человек; человек тихого, спокойного характера;
3 мирный (не военный); ◆ tinch aholi мирное население; ◆ tinch qurilish davri период мирного строительства;
4 спокойный, тихий, неподвижный; // спокойно, тихо, неподвижно; ◆ tinch tun спокойная, тихая ночь; ◆ tinch oqar Don Тихий Дон; ◆ (tinch) yotgan ilonning boshini qoʻzgʻamoq см. ilon.

Sinonimlari

tinchlik

• Inglizcha: pacify