yosh

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yosh

Etimologiyasi

YOSH I 'qaygʻu yoki sevinch taʼsirida koʻz bezlari — dan ajralib chiqadigan tiniq suyuqlik’. Hayotning oʻng yonogʻiga bir tomchi issih yo sh toʻkildi (Mirzakalon Ismoiliy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot ya:sh tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 162), keyinroq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 386; Devon, III, 174; DS, 246); oʻzbek ti-lida a unlisi â unlisiga almashgan: ya:sh > yash > yât Bu soʻz asli ’nam’ maʼnosini anglatgan: köz yashï ('koʻzning nami’) —> yash (’koʻzdan ajralib chiqadigan suyuqlik’).

YOSH II 'yaqinda vujudga kelgan’, ’hali koʻp yasha — magan’. .. yo sh va keksa muhofizlar uni salomlab harshi olar edilar (Abdulla Qodiriy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu sifat ya:sh tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 162), keyinroq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 386; DS, 245); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ya:sh > yash > yâsh.

yosh III ’bir yilga teng umr’. Men yigirma uch yo sh i m d a uylandim. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot ya:sh tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 162), keyinroq a: unlisining choʻ— ziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 386; Devon, I, 307; DS, 245); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ya:sh > yash > yâsh.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Qattiq ogʻriq, qaygʻu yoki kuchli sevinch-shodlik va sh. k. natijasida yosh bez-laridan ajralib chiqadigan tiniq shoʻr su-yuqlik. ◆ Chin koʻngildan yigʻlasang, soʻqir koʻz-dan yosh kelar. Maqol . ■■ ◆ Hayotning oʻng yono-gʻiga bir tomchi issiq yosh toʻkildi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ - Bas, Oʻroz, koʻzimni koʻr qildi tutun, — Yoʻlchi yum-yum yosh toʻkib, achishgan koʻzlarini ishqalab, turtina-tur-tina, eshikni tepib ochdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Kelar yoʻling supuray sochim bilan, Changi chiqsa, suv sepay yoshim bilan. Yo. Mirzo, „Oʻgʻil mehri“ .

Koʻz yoshi Yigʻi. ◆ Shakarjon dugonasining yoniga choʻkdi: -Yigʻlama, koʻz yoshidan foyda yoʻq. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . Koʻz yoshi qilmoq Yigʻlamoq. Koʻziga yosh olmoq Yigʻlamsira-moq. ◆ Oftob oyim uni quchoqlab, yuzidan oʻpdi va koʻziga yosh oldi.. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Hamma: birov bilintirib, birov bilin-tirmay, koʻziga yosh oldi. A. Muxtor, „Opa-singillar“ . Koʻz yoshi(ni) toʻkmoq Yigʻlamoq. ◆ Zaynab soʻzini bitira olmadi, chetga qarab, koʻz yoshini toʻkdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

2 koʻchma Yigʻi; nola. ◆ Zolim boylar mazax qilib kulardi, Rahmi kelmay muhtojlarning yoshiga. Ergash Jumanbulbul oʻgʻli .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yosh

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II 1 ot Tugʻilgan vaqtdan boshlab yashab oʻtkazilgan yillar jami; umr uzoqli-gi. ◆ Oʻgʻlim oʻn besh yoshda. Men yigirma besh yoshda uylandim. m ◆ Oʻttiz besh yoshlarda koʻringan bu goʻzal xotin haram xodimlaridan Gulshan-bonu edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

Yoshini yashab, oshini oshagan Uzoq umr koʻrgan, qari (odam haqida).

2 Inson yoki hayvon hayotidagi bosqich, davr, umr. ◆ Maktab yoshi. Bogʻcha yoshidagi bola. Oʻrta yosh. Katta yosh. n ◆ Uchinchi darsda.. oʻrta yoshlardagi bir qoʻli choʻloq, qirra burun, iyagi choʻziqroq oʻqituvchi uy rasmini solishni oʻrgat-di. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Yetti yoshdan yetmish yoshgacha Yoshu qari, hamma. — ◆ Toʻqsonboy gilamfurush desalar, emmu yoshdan yetmish yoshgacha — barcha jamoat tapir edi, — dedi domla. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Yoshi yetmagan Balogʻatga yetmagan, juda yosh. ◆ Rayonga borib, meni frontga olinglar, yoshim yetmagan boʻlsayam boraman.. deb yalinibdi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . Yoshi oʻtgan (yoki qaytgan, oʻzgan) Uzoq umr koʻra boshlagan, oʻrtacha yoshdan ortiqumr koʻra boshlagan. ◆ Hoji aka-ning yoshi qaytib, koʻngli juda ham boʻshashib ketibdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Dast-lab yoshi oʻzganlar, soʻngra yoshu yalanglar chetla-nishdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 Yil. ◆ Endi oʻzim ham yuz yosh umr koʻrishni istayman. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

4 sft. Qari emas; navqiron. ◆ Yosh odam. Yosh juvon. Yosh kelsa — ishga, qari kelsa — oshga. Maqol . ◆ Yoshdan xato, kattadan uzr. Maqol . a ◆ Hudaychi Azizbekdan ilgariroqda qoʻriqchilarni ogohlantirib borar, miltiq, shashvar tutgan yosh va keksa muhofizlar uni salomlab qarshi olar edilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Qorabuloq qishlogʻidan biri keksa, biri yosh  — ikki otliq chiqib kelaver-di. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ Mirshablar orasidan uchta yosh bola yorib oʻtib, mingboshi-ning kimxob toʻniga, oyogʻiga osildi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Bu yerga kolxoz yoshlari-ning harakati bilan Pastariqdan chigʻir bilan suv oqizildi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ .

5 sft. koʻchma Yetarli tajribaga ega boʻlma-gan, tajribasiz. ◆ Yosh yozuvchi. Yosh sanʼatkor. n ◆ Tabibiy yosh Avazdagi iqtidorni darhol payqadi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Gureyevga yosh geo-logning bu qadar biyron va dadil javobi yoqma-di. S. Karomatov, „Oltin qum“ .

6 Yangi tashkil etilgan, yangi shakllan-gan. ◆ Yosh tashkilot. Yosh shahar. Yosh oila.

Antonimlari

ЁШ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

yosh

Ot

yosh (koʻplik yoshlar)

• Yoqutcha: саас, эдэр

Ruscha _ru

yosh I
1 возраст, год; ◆ u mendan uch yosh kichik он моложе меня на три года; ◆ akam oʻttiz yoshda или ◆  akamning yoshi oʻttizda моему старшему брату (исполнилось) тридцать лет; ◆ u necha yoshda? или ◆  u necha yoshga kirdi? сколько ему лет?; ◆ yoshi toʻlmagan (или ◆  yoshiga yetmagan) bola rebyonok в возрасте до одного года; ◆ yoshiga yetgan (или ◆  yoshiga toʻlgan) бола годовалый ребёнок; ◆ yoshi qaytgan (или oʻzgan, ulgʻayib qolgan) odam человек в летах, пожилой человек, человек на склоне лет; ◆ uning yoshi oltmishlarga borib qolgan ему лет под шестьдесят; ◆ yigirma besh yoshlar chamasidagi yigit парень лет, примерно, двадцати пяти; ◆ yoshi shunchaga yetib, bunday narsani koʻrmagan ekan он прожил столько лет, а такого, оказывается, до сих пор не видал; ◆ yoshini yashab, oshini oshagan (букв. проживший свои годы, съевший свою еду) проживший долгий век (о глубоком старике); ◆ aql yoshda emas, boshda см. aql;
2 молодой, малолетний, юный; ◆ yoshu qari млад и стар; ◆ u hali yosh он ещё молод; ◆ yoshgina qiz молоденькая девушка; ◆ yosh kelin молодая (недавно вышедшая замуж женщина); ◆ yosh narsa разг. юноша или девушка; ◆ yosh bola narsa разг. мальчик или девочка; ◆ yosh yigit молодой человек, молодой парень; ◆ yosh chogʻimda в годы моей юности; ◆ u mendan yosh он моложе меня; ◆ sen mendan koʻra yosh roqsan ты помоложе меня;
3 молодой (недавно начавший существование, деятельность); юный; ◆ yosh leninchilar юные ленинцы; ◆ yosh mutaxassis молодой специалист; ◆ yosh yozuvchi молодой, начинающий писатель; ◆ yosh novda молодые побеги; ◆ kolxozchi yoshlar колхозная молодёжь.

yosh II
слеза; слёзы; ◆ koʻz yoshlari слезы; ◆ bir tomchi yosh слезинка; ◆ koʻz yoshi qilmoq проливать слёзы; ◆ koʻz yoshi yomgʻirday oqdi слёзы катились градом; ◆ koʻziga yosh oldi (или keldi) слёзы навернулись на его глаза; он прослезился; ◆ chin koʻngildan yigʻlasang, soʻqir koʻzdan yosh chiqar посл. (букв. если искренно плачешь, то и из слепых глаз потекут слёзы) если делаешь (что-л.) с душой, то дело удастся.