Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yu-ma-la-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

YUMALA- 'doira shaklida aylan-’. Bir choyshib inor hir tomongi yu m i l i b ketdi (Abdulla Qahhor). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’doira shaklida harakat qil-’ maʼnosini anglatgan yum- feʼlidan (ЭСТЯ, IV, 247) kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -a va ’takror’ maʼnosini ifodalovchi -la qoʻshimchalari bilan hosil qilingan; oʻzbek tilida a unlilari ä un — lilariga almashgan: (yum- + a = yuma-) + la = yumala- > yumälä-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Aylanib, gʻildirab ketmoq; dumalamoq. ◆ Gʻoʻla yumalab ketdi. shsh Bir choyshab anor har tomonga yumalab ketdi, bir nechasi obrezga tushdi. A. Qahhor, Anor. ◆ Yusufjon hazil qilib, bolaning qoʻlidagi barabanini tushirib yuborgan edi, bola ham balandlikdan baraban bilan ketma-ket yumalab ketdi. T. Obidov, Yusufjon qiziq. ◆ ..yiqilganda to adirning etagigacha yumalab ketishiga koʻzi yetar edi. A. Qahhor, Maston.

2 s. t. Yiqilmoq, qulamoq. ◆ Biroʻq bilan dushman otdan yumaladi. n ◆ Jangchilarimiz uzoqda dam yumalab, dam turib qochayotgan fashistlarni oʻq bilan qulatib.. yugurishdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Nihoyat, ikkovimiz baravariga pastga yumalab tushdik. M. Qo-riyev, Oydin kechalar.

3 s. t. Yerga qulagan, choʻzilgan, agʻnagan holda boʻlmoq. ◆ Jangchilarning koʻpi ovqat-lanishni ham unutib, qalin pichan ustiga yumalab, uxlab qolishdi. Oybek, Quyosh qo-raymas. ◆ Gʻulomjon oʻz yeriga qaytdi. Guvoh-lar biri qornini quchoqlab, ikkinchisi yer-da behush yumalab yotardi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“

4 Toʻkilmoq, oqmoq (koʻz yoshi haqida). ◆ Ayolning tosh qotgan koʻzlarini qaygʻu tesh-di. Yuzlaridan tomchshshr yumaladi. Oybek, Quyosh qoraymas.

5 poet. Ogʻmoq, botishga yaqinlashmoq (quyosh haqida). ◆ Quyosh yumalab ketdi futbol toʻpiday, Lolalarga koʻmildi ufq qopqasi. Gʻ. Gʻulom .

Bir yumalab Hiyla-nayrang bilan tez amalga oshirilgan tadbir haqida. ◆ Kampir bir yumalab ilonga aylandi. "Ertaklar". ◆ ..bir yumalab ya na oʻsha doʻsti Otajonovning soyasi-da hozirgi ishlab turgan maktabiga direktor boʻlib tayinlandi. "Mushtum".

Sinonimlari

Antonimlari

ЮМАЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yumalamoq
1 катиться; кататься, скатываться, перекатываться; ◆ yerda yumalamoq катиться по полу; olmalar har tomonga yumalab ketdi яблоки раскатились в разные стороны;
2 разг. повалиться (в беспорядке), растянуться; лежать, валяться в беспорядке; Jangchilarning koʻpi ovqatlanishni ham unutib, qalin pichan ustiga yumalab uxlab qolishdi (Ойбек, «Ќуёш ќораймас») Многие бойцы, забыв о еде, повалились на толстый слой сена и заснули; uyda uyinchoqlar yumalab yotardi в комнате валялись игрушки;
3 покатиться, слететь, свалиться; упасть, пасть (убитым); bir oʻq bilan dushman otdan yumaladi одной пулей враг был сбит с лошади; u kishi alla qachon yumalab ketdi 1) он давно уже умер; 2) он уж давно слетел со своего поста (с работы);
4 падать, проливаться, капать; yuzlaridan tomchilar yumaladi по её лицу покатились слёзы;
5 склоняться, приближаться к закату (о солнце); * bir yumalab перекувырнувшись, пустив в ход какую-л. хитрость; Kampir bir yumalab ilonga aylandi («Эртаклар») Перекувырнувшись, старуха стала змеей; Sartaroshlikdan bir yumalab qishloq soveti kotibi boʻlib olgan Mirzabek tovoniga tikan sanchilayotganday, tipirchilab qoldi («Муштум» 1959, № 7) Превратившийся каким-то образом из парикмахера в секретаря сельсовета Мирзабек заёрзал будто ему в пятку впилась колючка; yumalab-yumalab kulmoq помирать со смеху; животики надорвать; yumalab-yumalab oʻsmoq подрастать (о ребёнке), расти (падая и поднимаясь, набивая на лбу шишки и т. п.); yumalab turmoq 1) перекувырнуться и встать; 2) перен. переболеть; u yumalab turdi он переболел; он перенёс болезнь.

yumalamoq