Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ke-yin

Aytilishi

Etimologiyasi

KEYIN 'maʼlum vaqt oʻtgach', 'soʻng'. Yerga tush— gan chiroh bir-ikki lipilladi-yu, avval koʻk , k ye -y i n qizgʻish alanga koʻtarildi (Abdulla Qahhor). Bu ravish qadimgi turkiy tilda ' oxir', ' tugash qismi' maʼnosini anglatgan kid otidan —(i)n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 394: kidin), keyinchalik i unlisi ye un — lisiga (Devon, I, 230: kedin); oxiri d undoshi y undo — shiga almashgan: kid + in = kidin > kedin > keyin. Qadimgi turkiy tildayoq kid oti ked, ket tarzida ham ishlatilgan (ДС, 292). Oʻzbek tili shevalaridagi ketin ravishi bu otning ket shaklidan yasalgan, adabiy tilda bu ravish birin-ketin juft soʻzi tarkibida ishlati — ladi. Keyin ravishidan keyin koʻmakchisi oʻsib chiqqan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 rvsh. Shu yoki oʻsha tobda emas, maʼlum vaqt oʻtgach; soʻng. ◆ Shu kitobni keyin-roq oʻqiyman. yat Boyvachchaning kimligini keyin aytaman. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ Xoʻp, hozir taqmasang, choʻntakka sol, uyingga yashir, keyin taqasan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Qal-tis yiqilib, biron joyi mayib boʻlgan kishi buning ogʻrigʻini oʻsha tobda emas, keyin bil-gandek, Sidiqjon bu mojaroning butun dah-shatini shu kechasi koʻrpaga kirganidan keyin bshzdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 Avvalgisining ketidan; soʻng, soʻngra. ◆ Madaminxoʻja dasturxon soldi, non ushat-di, keyin kattakon bir gurskettini kel-tirib, pichoq tortgan edi, qovun qars etib yorildi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Charos yana yigʻlab yubordi. Keyin koʻz oʻngi qorongʻi-lashib, hech nima koʻrinmay qoldi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

3 (egalik va kelishik shakllari bilan: keyiniga, keyinida) ayn. orqa (orqasiga, orqasida), ket (ketiga, ketida). ◆ Dushman yurar mard oʻgʻlonning keyinidan. "Oysuluv" . ◆ Tuya, odati boʻyicha, quduqdan chekkaga qarab yurdi, keyinidan jun arqon tortilib bo-rardi. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ Aqliraso bolalarim biladi: Oʻqimagan nari, keyinda qolar. Fo-zil Yoʻldosh oʻgʻli .

4 krsh. s. Bundan tashqari, shuning bilan birga, shuningdek; yana. ◆ Agar [qovun]yaxshi boʻlsa, xalq yeb, sizni duo qiladi, men oʻzim yemayman. Keyin, kim biladi, bir palakdan har xil qovun yetishadi.. Uch soʻlkavoy bera-man, xoʻp deng. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

5 koʻm. vazifasida. (ch. k. bilan) Soʻng, ketidan, tugagach, oʻtgach. ◆ Hammadan keyin. Ishdan keyin. Ovqatdan keyin. Kun botgandan keyin. m ◆ Hammaga zehn soliboʻtirgan Safarov.. Boʻta-boy akadan keyin oʻshanga [Roʻzimatga] soʻz berdi. A. Qaqhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Sidiqjon ovqatdan keyin qoʻliga gazeta olgan edi, bir maqolani yarimlatmasdan, koʻzi suzildi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

6 bogʻl. vazifasida. (ch. k. bilan) Sabab yoki payt ergash gapni bosh gapga bogʻlash uchun xizmat qiladi va sabab, payt munosabatini bil-diradi. ◆ Qoʻl kalta boʻlgandan keyin, qayoqqa uzatasan? Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Yorugʻ dunyodan umiding boʻlmagandan keyin, darchang qiyshiq turdi nima boʻldi-yu, toʻgʻri turdi nima boʻldi. Bunaqa narsalar.. orzu-havasga bogʻliq. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chirshugari“ . ◆ Bu ishlar bir qadar bitgandan keyin, Sidiqjon onasini olib kelgani Bahrobodga bordi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

Sinonimlari

soʻng

Antonimlari

КЕЙИН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Yoqutcha: кэнники

Ruscha _ru

keyin
1 нареч. после, потом; позже; затем; вслед; ◆ men bu ishni ~roq koʻraman я просмотрю эту работу позже; ◆ eng ~ после всего; позже всех; ◆ ~ ketmoq ухудшаться, регрессировать; ◆ ~ qolmoq отставать; ◆ soatim ~ qolibdi у меня часы отстали; ◆ ~ga surmoq (или choʻzmoq, siltamoq) отодвигать назад, оттягивать; отодвигать на задний план; откладывать в долгий ящик;
2 в роли послелога, управляющего исходным п. после, потом; спустя, погодя; впредь, дальше, через; ◆ bir yildan ~ год спустя, через год; ◆ bir necha vaqt oʻtgandan ~ спустя некоторое время; ◆ bir necha vaqtdan ~ через некоторое время; ◆ ishdan ~ после работы; ◆ soat oltidan ~ после шести часов; ◆ olti soatdan ~ через шесть часов; ◆ u hammadan ~ keldi он пришёл после всех; ◆ bundan ~ ham и впредь; и дальше; ◆ undan ~ затем, потом, дальше; ◆ xoʻsh, undan ~ nima? ну и что же дальше?; ◆ yigirma yoshga chiqqanimdan ~ после того, как мне исполнилось двадцать лет;
3 конец; последствие; ◆ bu ishning ~i hali koʻrinmaydi ещё не видно конца этого дела;
4 в знач. вводн. сл. к тому же, сверх того; наряду с тем; ещё; Keyin, kim biladi, bir palakdan har xil qovun yetishadi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») К тому же, кто знает, на одной плети вызревают разные дыни;
5 в знач. союза, присоединяющего придаточные причины; так как, по причине, потому что; уж если; ◆ Qoʻl kalta boʻlgandan ~ qayoqqa uzatasan? (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Уж если руки коротки, куда дотянешься?

keyin